وبگاه عالی نیوز

با این توضیح این واحد سیاسی (جمهوری اسلامی ایران) برای رسیدن به اهداف ملی و ارزشی ، گریزی ندارد که در این مسیر با تبدیل چالش­ها به فرصت­ها و با لحاظ مقدورات ملی و ملاحظه محذورات محیطی ، طی طریق نماید. از این زاویه لازم است قانونمندی­های رفتاری حاکم بر محیط و جهت آن را  که بسیار متحول شد ه را استخراج  و سپس با درنظر گرفتن شرایط امروز پی جویی اهداف باشد. در ذیل برخی مفاهیم مهم از جمله قدرت، امنیت، کانون قدرت، ماهیت امنیت و ... که در این گذار دچار تحول شده است را ذکر کرده و سپس در مورد نسبت آن با ساختار نظام بین­الملل و کشورمان خواهیم پرداخت.

به دلایلی از جمله همه­ جانبه شدن ارتباطات و فن­آوری اطلاعات، جهانی شدن، اهمیت یافتن حقوق بشر و اتحادیه-های سیاسی قدرت هم به لحاظ ابعاد و هم از حیث ماهیت ، متعدد و متنوع شد. کانون قدرت از دولت به سایر بازیگران از جمله بازیگران غیررسمی – خصوصی، مدنی،    و ... متمایل شده و یا جمعاً در تصمیم ­سازی و تصمیم ­گیری­های مسائل داخلی، منطقه­ ای و بین­ المللی در صورت هم مسیر بودن مؤثرند. همچنین به دلیل گسترش و نفوذ صنعت ارتباطات و اطلاعات – ماهیت امنیت و تهدید نیز تغییر اساسی کرده است. امنیت که تا قبل از این به عنوان امنیت وجودی در دستور کار بود، به یمن این تغییر و تحول ،  تفکر و نگاه فلسفی جهانیان، به امنیت رفاهی به عنوان موضوع رایج تغییر ماهیت داد. البته همانگونه که در قدرت نیز قدرت سخت و انباشتی البته رایج نیست اما مهم و استراتژیک است. ماهیت امنیت هم نیز مبتنی بر همین قاعده است. به تعبیری در گردش جاری قدرت، موازنه قدرت به سه دلیل جهانی شدن – اهمیت یافتن حقوق بشر و تشکیل اتحادیه­ های سیاسی کمرنگ شد.

برای توضیح و تشریح بندهای مذکور باید گفت: اگر زمانی مسایل سیاست جهان به وسیله تعامل دولت­ها حل و فصل می­شد اکنون مسایل دیگری در دستور کار سیاست جهان قرار گرفته ­اند که از صلاحیت و اقتدار دولت به تنهایی خارج است.به عبارتی حاکمیت که تا پیش از این در ساختار دولت (حکومت) متمرکز بود چند لایه و متکثر شد. قدرت دیگر صرفاً به حاکمیت و حکومت محدود نمی ­شود. بلکه قدرت ناشی از روابط، قدرت ناشی از ارتباطات آزاد و قدرت ناشی از توافق . امروزه ماهیت قدرت ، ترکیب و تلفیقی از قدرت سخت – نرم – هوشمند(1) و قدرت شبکه ­ای است .

می توان اذعان کرد به دلیل کثیرالاضلاع بودن قدرت، تحول قدرت به چند جانبه گرایی سوق کرده و ازحالت قطبی شدن – رادیکال­گرایی و یک­جانبه گرایی خارج و به سوی اعتدال و هم­پیوندی در حال سوق یافتن است.اهمیت قدرت مجازی و شبکه­ های فرامرزی به گونه­ای است که موجب شکل­ گیری قدرت ارتباطی شده و چهره چهارمی از قدرت رخ می­ نمایاند. اگر چهره اول قدرت ، توانایی تصمیم­ گیری با تکیه بر منافع قدرت و چهره دوم ، توانایی تعیین دستور کار بین­ المللی و تأثیرگذاری بر سایر کنشگران و چهره سوم ، توانایی ساختاری به معنای شکل دادن به ترجیحات و خواسته­ های دیگران با هدف ایجاد نتایج مطلوب بود، چهره چهارم قدرت توانایی گفتمان مولد با تکیه بر قدرت اقناع و با اتکا به قدرت شبکه ­ای است.

قدرت در داخل مرزها از طریق مشارکت همه بازیگران رسمی و غیررسمی  تولید خواهد شد (حکومت، بخش خصوصی و جامعه مدنی ) و در واقع روابط یک جانبه جای خود را به چند جانبه داد. در صحنه بین­الملل، یاری گیری و شرکای موضوعی می­تواند قدرت­نمایی کند. در واقع این ازجا دررفتگی قدرت به معنای منحصر نبودن قدرت به یک کشور قدرتمند است و در ساختار نظام بین­ الملل این تغییر کانون قدرت ، موجب شکل­گیری مفهوم جدیدی به نام دیوان­سالاری بین ­المللی شده است. یعنی موضوعی در ساختار نظام بین­الملل قابل حل و فصل است که به این قانونمندی رفتاری (تعدد قدرت، تعدد بازیگران و ...) و نقش انواع بازیگران توجه داشته باشد و مجموع شرایط مذکور،  مفهومی را بوجود آورده به نام دیپلماسی عمومی – در یک جمله تعریف آن عبارت است از اینکه دیگر دستگاه­های رسمی سیاست خارجی دولت­ها تصمیم­ گیرنده نیستند بلکه باید با شراکت سایر بازیگران و متفقاً و با تجمیع ابزارهای هریک از بازیگران به تصمیم­ سازی در فرایند موضوعات جهانی رسید.

لازمه دیپلماسی عمومی، گفتمان تناظری است در قبال گفتمان دیالکتیکی – گفتمان تناظری دیکته می­کند که برای مؤثر بودن و نتیجه بخشی موضوعات در نظام بین­ الملل باید در راستای آن موضوع سازگاری و اتفاق و اتحاد در داخل واحد سیاسی شکل گرفته و همچنین سازگاری منطقی با محیط بین­ المللی برقرار سازد. به عبارتی تنوع و تعدد نگاه و تفکر در مسیر یک هدف قرار گیرد و به عکس ، گفتمان دیالکتیکی هر عنصر درصدد حذف عنصر دیگر برآید و به افق و هدف نگاهی نداشته باشد.

برای تکمیل موضوع دو مفهوم دیگر نیز جای اشارت دارد. در دوران سیال و گذار نظام بین­الملل امنیت فراگیر و دسته ­جمعی حائز اهمیت است. اگر افغانستان ناامن شود همه جا ناامن است و دیگر آن که در شرایط توصیفی مذکور، تهدید هم ماهیت دوجانبه دارد و به عبارتی تهدید از پایین به بالا و از جمله اینکه در حال حاضر در دنیا توسط گروه­هایی چون داعش و غیره، شاهد هستیم – پست تروریسم – که از طریق سایبری و بیوتروریسم و غیره که پاشنه آشیل قدرت­های بزرگ نیز شده است.

از طرفی مهارت رهبران سیاسی این است که با استفاده از این قانونمندی­های رفتاری که مصالح متقابل بشری درصدد جایگزین شدن منافع ملی است که با  برد – برد فرموله می شود در تعقیب اهداف ملی بر مبنای این منطق باید امور را  کارگردانی کرد. نتیجه: از جمله موضوع مهم ایران با جامعه جهانی توافق برجام است در این راستا مفاهیم و گزاره های  مذکور به ما توضیح می­ دهد ؛ برای آنکه برجام ، نتیجه­ ای اساسی برای کشور و مردم به ارمغان آورد ؛ لازمه آن داشتن گفتمان تناظری در داخل و محیط بین­ الملل است چه در مذاکرات چه در مواضع چه در دیپلماسی عمومی، در غیر این صورت به ضد آن تبدیل خواهد شد و متاسفانه آنچه که شاهد هستیم گفتمان دیالکتیکی است نه تناظری(2).