تاریخ وقوع: وفات «ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی» (18شعبان326 ق)
امام زمان(علیه السلام) در غیبت صغرى به وسیله چهار سفیر مخصوص خود با مردم مسلمان در حال تماس بودند و بسیارى از نیازمندى هاى مردم را از طریق نمایندگان خود برطرف مى نمودند که مشخّصات آنان به شرح زیر است:
1- عثمان بن سعید عمرى (بروزن گرمى) که منسوب به قبیله «بنى عمرو بن عامر» است و از یازده سالگى افتخار خدمتگزارى به خاندان رسالت را داشت و از اصحاب و یاران امام هادى و حضرت عسکرى(علیهما السلام) به شمار مى رفت و وکیل مخصوص امام عسکرى بود. او آنچنان مورد وثوق و اطمینان امام بود که حضرت عسکرى درباره وى و فرزندش «محمّد بن عثمان» که پس از درگذشت پدر افتخار نیابت از مهدى را پیدا نمود، چنین فرمود: «عمرى و فرزند او مورد وثوق من هستند; هرچه از من براى شما نقل کنند حقیقتى است که از من شنیده اند و نقل مى نمایند; هر دو نفر ثقه و مورد اعتماد من هستند، به سخنان هر دو گوش فرا دهید و هر دو را اجرا نمایید».[1]
یا مرقبت هاى شدیدى که حضرت عسکرى نسبت به فرزند خود داشت، کمتر کسى را اجازه مى داد که از حضرت مهدى دیدن کند; وى از افراد مخصوصى بود که حضرت امام زمان(عج) را در دوران حیات حضرت عسکرى در خانه اش کراراً زیارت کرده بود; شرح زندگى او در کتاب هاى رجال بطور گسترده بیان شده است[2] و تاریخ دقیق درگذشت وى به دست نیامده است.[3]
2- محمّد بن عثمان بن سعید، فرزند اوّلین سفیر و خود او دومیّن سفیر و وکیل امام زمان(علیه السلام) است که زمان امام عسکرى را درک کرده و در حدیثى که قبلا نقل شد، امام عسکرى وى و پدرش را به بهترین وجهى توثیق نموده است. دوران سفارت او طولانى و گسترده تر بود و همواره نامه هاى شیعیان را به حضور امام مى رسانید و پاسخ کتبى را به آنان باز مى گردانید; وى در سال 304 و یا 305 در گذشته است.[4]
3- حسین بن روح که در جامعه آن روز جهان شیعه به عقل و درایت اشتهار داشت و از نزدیکان محمّد بن عثمان دوّمین سفیر امام و راز دار او بود; وى موضوع سفارت را به فرمان امام به حسین بن روح واگذار نمود و در سال سیصد و بیست و شش درگذشت.[5]
4- على بن محمّد سمرى آخرین سفیر امام(عج) است که امام در نامه اى به خود او نوشته و دستور داده است که تو آخرین سفیر مخصوص من هستى، دیگر نباید کسى را به جاى خود معرّفى کنى! وى در نیمه شعبان سال سیصد و بیست و نه درگذشت و با درگذشت او باب سفارت خصوصى بسته شد و غیبت کبرى آغاز گردید[6] و از آن به بعد هرگونه ادّعاى نیابت خاصّه از طرف آن حضرت مردود شناخته شده است
منبع
[1] العمرى و ابنه ثقتان فما ادیا الیک عنى فعِنى یؤدیان و ما قالاه لک فعنى یقولان، فاسمع لهما و اطعمها فهما الثقتان المأمونان.
[2] تنقیح المقال، ج 1، ص 245 - 246; قاموس الرّجال، ج 6، ص 235 - 25; سفینة البحار، ج 2، ص 158.
[3] در «ریحانة الادب» ج 3، ص 133، تاریخ وفات او را به نقل از «تحیّة الزّائر» مرحوم نورى سال 257 معیّن نموده است، در صورتى که آن سال امام عسکرى(ع) در قید حیات بود و چگونه مى تواند نایب امام زمان در میان مردم گردد.
[4] کامل ابن اثیر، حوادث سال 305; تنقیح المقال، ج 2، ص 149; قاموس الرّجال، ج 8، ص 264 - 268 و در این مدارک مى نویسند که وى قریب پنجاه سال افتخار نمایندگى از امام را داشته است، در صورتى که در سال وفات او چهل و پنج سال از آغاز غیبت صغرى مى گذشت و قبل از او پدرش عهده دار مقام نیابت بود.
[5] تنقیح المقال، ج 2، ص 308 و غیره.
[6] قاموس الرّجال، ج 7، ص 51.