وبگاه عالی نیوز

محاسبات نشان می‌دهد برای احداث مترو تهران، تونل توحید و تونل در دست ساخت نیایش در مجموع 83 میلیون مترمکعب خاک تهران از دل زمین بیرون آورده شده و بدون استفاده در جنوب کهریزک دور ریخته می‌شود.
به صورت میانگین روزانه در تهران 60 متر تونل برای ایجاد خطوط مترو حفر می‌شود، با توجه به قطر 9 متری این تونل‌ها و بر اساس فرمول حجم استوانه در هر متر تونل 254 مترمکعب خاک وجود دارد، این به معنای آن است که در هر روز 15 هزار و 240 مترمکعب خاک از زیر بستر تهران استخراج می‌شود. تاکنون در حدود 145 کیلومتر خط مترو در تهران احداث شده که 80 کیلومتر از آن به صورت تونل بوده است، یعنی تاکنون 20 میلیون و 320 هزار مترمکعب خاک بستر تهران برای حفر تونل بیرون آورده شده است. استخراج خاک از بستر تهران تنها به تونل‌های مترو خلاصه نمی‌شود، برای تونل پر حاشیه توحید نیز که 30 متر عرض دارد و 2136 متر طول در نهایت بیش از شش میلیون مترمکعب خاک از دل تهران جا‌به‌جا شد، تونل در حال ساخت نیایش که با احتساب رمپ‌ها و مسیرهـای دستـرسی‌اش 10 کیلومتر طول دارد و 24 متر عرض، نیز در پایان حفر 56 میلیون و 800 هزار مترمکعب خاک تهران را از بسترش خارج می‌کند. اگر چه مقداری از این مجموعه خاک‌ها برای استحکام‌بخشی کف تونل‌ها صرف می‌شود اما بخش اصلی و عمده خاک استخراج شده باید به بیرون حمل شود. هر کامیون به صورت میانگین 10 مترمکعب حجم دارد و تنها برای تخلیه خاک‌های حاصل از حفر تونل‌های مترو در هر روز به 1524 بار تردد کامیون احتیاج است. حال برای انتقال همه این 83 میلیون مترمکعب خاک به بیرون از تهران با توجه به قیمت میانگین 70 هزار تومانی برای حمل تا فاصله 20 کیلومتری از تهران برابر با 581 میلیارد تومان خواهد شد. اما آیا از این حجم فراوان خاک خارج شده از بستر تهران استفاده‌ای هم می‌شود، این سوال را از محسن هاشمی، مدیرعامل سابق شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه پرسیدم؛ «در قراردادهای حفر تونل مترو برای انعقاد با پیمانکاران یکی از بندهایی که لحاظ می‌شود و پیمانکار هزینه آن را نیز دریافت می‌کند حمل خاک ناشی از حفر تونل تا فاصله 20 کیلومتری از شهر تهران است، براساس اطلاعات من از این خاک‌ها استفاده خاصی نمی‌شود و همه آنها به محلی در جنوب کهریزک حمل شده و آنجا تخلیه می‌شود.» این مقام سابق در مترو تهران می‌افزاید: «با توجه به عمق بالای تونل‌های مترو از سطح زمین اغلب خاک‌های خارج شده از مترو حاصلخیز نیست و بدون کاربرد در آن منطقه تخلیه می‌شود.» هم‌اکنون سه دستگاه حفار (TBM) در خطوط مترو تهران مشغول کار هستند که به صورت میانگین هر کدام 10 متر تونل حفر می‌کنند، علاوه بر این در خط سه و چهار مترو نیز به صورت دستی در حال ایجاد مترو هستند که با توجه به جبهه‌های فراوان کاری در این خطوط گفته می‌شود در هر روز به صورت میانگین هر کدام 15 متر حفاری انجام می‌دهند، نتیجه فعالیت این دستگاه‌ها و گروه‌های دستی در مجموع به صورت حداقل روزانه حفر 60 متر تونل است. بنابر گفته‌های محسن هاشمی این خاک بدون استفاده در جنوب کهریزک تخلیه می‌شود و حتی برای شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه هزینه حمل و نقل هم دارد، آیا می‌شود از این همه خاک بهره خاصی برد. دکتر پرویز کردوانی، بنیان‌گذار مرکز تحقیقات مناطق کویری و بیابانی ایران در این‌باره به شرق می‌گوید: «خاک تهران آبرفتی و حاصلخیز است اما خاکی که از عمق زمین و برای حفر تونل برداشت می‌شود خاک مرده نام دارد که فاقد مواد عالی است، بهترین راهکار برای استفاده از حجم زیاد خاکی که برای ساخت مترو استخراج می‌شود دفن زباله است، روش علمی دفن زباله به این شکل است که باید با ایجاد گودال‌هایی به ازای هر یک متر زباله، 20 سانتی متر خاک اضافه کرد، در حالت استاندارد این کار باید پنج بار و به عمق شش متر برسد. اما بر اساس اطلاعات من هم اکنون در کهریزک تهران گودال‌هایی حفر می‌شود و پنج متر زباله دفن می‌کنند و روی آن را با خاک می‌پوشانند.»
کردوانی می‌افزاید: «از سوی دیگر چون در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به هیچ وجه خاک وجود ندارد و به صورت طبیعی تولید نمی‌شود، آنها همه خاک مورد نیاز خود را از دیگر کشورها می‌خرند، این کشورها مشتری بالقوه‌ای برای این خاک هستند اما خاک مانند ناموس است و نباید فروخته شود. سال‌های پیش از انقلاب وقتی من مشغول تحصیل در آلمان بودم برای تحقیقات خود به یک تن خاک کویر ایران نیاز داشتم که با تلاش و کوشش فراوان موفق به خروج آن از کشور شدم چون گفته می‌شد خروج خاک از کشور غیرقانونی است.» پدر علم کویرشناسی ایران در ادامه با اشاره به اهمیت خاک تاکید می‌کند: «خاک از طلا ارزشمند‌تر است، به صورت میانگین برای تولید یک سانتی متر خاک به 500 سال زمان نیاز است.» اگرچه دکتر کردوانی از ممنوعیت قانونی خروج خاک از کشور می‌گوید، اما در هیچ جای قانون اساسی به این مساله اشاره‌ای نشده است. علاوه بر این بر اساس خبری که آبان ماه سال پیش منتشر شد، سفیر ایران در دوحه نیز از نهایی شدن قراردادی با دولت قطر برای فروش خاک حاصلخیز کشور خبر داده بود. با این همه میلیون‌ها مترمکعب خاک ذی قیمت از زیر پای پایتخت بی‌هیچ استفاده‌ای با هزینه استخراج شده و در کهریزک تخلیه می‌شود.