تاریخ وقوع: 10 محرم

قتل عبیدالله بن زیاد به دست سپاهیان مختار ثقفی (67 هجری قمری )

عبیدالله بن زیاد، پس از شش سال از شهادت مظلومانه امام حسین علیه‌السلام و یاران فداکارش در سرزمین کربلا در نبردی میان سپاهیان مختار بن ابی‌عبیده ثقفی و سپاهیان عبدالملک بن مروان در حوالی موصل در تاریخ دهم محرم (عاشورا) سال 67 قمری به هلاکت رسید.

مختار بن ابی‌عبیده ثقفی که در ربیع الاول سال 66 قمری با همراهی و همیاری شیعیان عراق بر ضد دستگاه خلافت اموی قیام کرده و به پیروزی رسید و کوفه و بسیاری از شهرهای عراق را در سیطره خود گرفت، در صدد انتقام از قاتلان و جنایتکاران واقعه کربلا برآمد و بسیاری از آنان را دستگیر و به وضع فجیعی قصاص کرد و قلوب شیعیان را تسلی داد.

اما علاوه بر مخالفان و دشمنان داخلی، با دو جبهه خارجی نیز رویارویی داشت. از یک سو سپاهیان عبدالله بن زبیر از جنوب عراق، وی را تحت فشار قرار داده و هر از گاهی با تهاجم سنگین خود روبرو می‌کردند و از سوی دیگر، نیروهای جنایت پیشه اموی از شمال و غرب عراق، وی را مورد تهدید قرار می‌دادند.

عبیدالله بن زیاد که نقش اساسی و کلیدی در ماجرای کربلا و شهادت مظلومانه امام حسین علیه‌السلام و یارانش داشت، در آن زمان در شام بسر می‌برد و از سوی عبدالملک بن مروان (پنجمین خلیفه اموی) مأموریت یافت که در ر‌أس سپاهی سنگین، به استعداد هشتاد هزار نفر به سوی عراق هجوم آورد و قیام و حکومت انقلابی مختار را نابود نماید.

مختار برای دفع تهاجم سپاهیان شامی، ابراهیم بن مالک اشتر نخعی را در رأس سی هزار مرد جنگی و انقلابی به شمال عراق اعزام داشت. دو سپاه، در ساحل "نهر خاذر" در چهار فرسنگی شهر موصل به هم رسیده و نبرد خونینی به راه انداختند. تعداد زیادی از طرفین کشته و تعداد فراوانی زخمی و از کار افتاده شدند. ولی تلفات و خسارت‌های سپاهیان شام، بسیار سنگین و کمرشکن بود.

از لشکریان عبیدالله، تعداد بی‌شماری در میدان جنگ به هلاکت رسیده و تعداد زیاد دیگری در هنگام عقب‌نشینی از رود خاذر غرق شدند. تعداد کشته‌های شامیان را بیش از هفتاد هزار تن برشمرده‌اند. مهمترین رویداد این نبرد، کشته شدن عبیدالله بن زیاد (فرمانده کل سپاه اموی) و تعدادی از فرماندهان و افسران عالی‌رتبه شامی بود. عبیدالله، بدست ابراهیم بن مالک اشتر با یک ضربت شمشیر، از کمر به دو نیم شد و بسزای کردار ننگین خود رسید.

پس از پیروزی سپاهیان عراق، ابراهیم بن مالک دستور داد که تعداد هفتاد و دو سر از بدن کشته‌شدگان شامی (به تعداد سرهای شهیدان کربلا) جدا کرده و برای مختار در کوفه ارسال نمایند و از این بابت، دل‌های داغدار اهل بیت علیهم‌السلام و شیعیان و محبان آن‌ها را شاد گردانند.^[۱]

1- نک: تاریخ ابن خلدون، ج 2، ص 53؛ ماهیت قیام مختار (رضوی اردکانی)، ص 511؛ منتهی الآمال (شیخ عباس قمی)، ج 2، ص 450.

منبع: پایگاه دانشنامه اسلامی