تاریخ وقوع: 29 جمادی الاول
ابوجعفر، محمد بن عثمان بن سعید عَمری اسدی دومین نایب و وکیل منصوب امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف بود که پس از وفات پدرش عثمان بن سعید در ایام غیبت صغری امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف به این مقام برگزیده شد.
پدرش عثمان بن سعید عَمری اسدی، نایب سه امام معصوم علیهم‌السلام یعنی نماینده امام هادی علیه‌السلام، امام حسن عسکری علیه‌السلام و امام زمان علیه‌السلام و مورد اطمینان آن بزرگواران بود و در مقام و شخصیت وی، روایات چندی از این امامان معصوم علیهم‌السلام وارد گردیده است.
فرزندش محمد بن عثمان نیز به مانند پدر، مورد اطمینان امام معصوم علیهم‌السلام بود. امام حسن عسکری علیه‌السلام درباره وثاقت این پدر و پسر به یکی از یارانش فرمود: العَمری (عثمان بن سعید) و ابنه ثقتان، فما أدّیا الیک فعنّی یؤدّیان، فلمّا قالا لک فعنّی یقولان، فاسمع لهما و أطعهما، فانّهما الثقتان المأمونان.[۱]
یعنی: عثمان بن سعید عَمری و فرزندش محمد بن عثمان، مورد اطمینان و اعتمادند. پس آن چه به تو می‌رسانند، از سوی من ادا می‌کنند. بدین جهت هرگاه چیزی به تو بگویند، بدان که از سوی من به تو گفته‌اند. از آن دو شنوایی داشته و آنان را پیروی نما زیرا آن دو مورد اطمینان و امنیتند.
آنگاه که عثمان بن سعید وفات یافت، توقیعی شریف از ناحیه مقدسه بدست بزرگان شیعه رسید که صراحت در نمایندگی و مقام نیابت و وکالت فرزندش محمد بن عثمان داشت. از آن پس، وی واسطه میان شیعه و امامشان حضرت مهدی علیه‌السلام شد.[۲]
وی، علاوه بر مقام معنوی و افتخار نیابت امام غایب علیه‌السلام خود از علما و فقهای بزرگ شیعه و دارای تألیفات متعددی بود. از دخترش ام کلثوم روایت شده است که پدرش محمد بن عثمان چند جلد کتاب در فقه شیعه تألیف کرده بود که تمامی آن‌ها را از امام حسن عسکری علیه‌السلام و فرزندش حضرت مهدی علیه‌السلام و همچنین از پدر خود عثمان بن سعید اخذ کرده بود و به هنگام وفات خویش، آن‌ها را به ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی تحویل داد.[۳]
این مرد بزرگ و پدر ارجمندش به مدت پنجاه سال نمایندگی سه امام معصوم علیهم‌السلام را بر عهده داشتند. سرانجام در آخرین روز جمادی الاول در سال 305 و به قولی سال 304 قمری وفات یافت و طبق سفارش او که برگرفته از توقیع شریف ناحیه مقدسه بود، ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی جانشنین وی گردید.
پس از وفات حسین بن روح نوبختی در شعبان سال 326 قمری، علی بن محمد سمری جانشین وی شد. بدین ترتیب این چهار نفر در ایام غیبت صغری امام زمان علیه‌السلام نایب و وکیل آن حضرت بودند. ولی پس از وفات علی بن محمد سمری دیگر وکیل منصوبی معرفی نشد و ایام غیبت کبری آن حضرت آغاز گردید.[۴]
1- طرائف المقال (سید علی بروجردی)، ج 2، ص 323.
2- همان، ص 324.
3- منتهی الآمال، ج 2، ص 506.
4- نک: خلاصة الأقوال (علامه حلی)، ص 250؛ طرائف المقال، ج 2، ص 323؛ معجم رجال الحدیث (آیت الله خویی)، ج 71، ص 295؛ تاج الموالید (علامه طبرسی) - از مجموعه نفیسه، ص 65؛ منتهی الآمال (شیخ عباس قمی)، ج 2، ص 503