یکی از آفات زبان بد زبانی است، گناهی که در آیات و روایات به شدت از آن نهی شده ست و شخص فحاش مورد مذمت قرار گرفته است، بنابراین ممکن نیست که اسوه های زندگی و معصومین (علیهم السلام) از چیزی نهی کنند و خود مرتکب آن شوند.*
یکی از نعمت های الهی که خداوند به بشر ارزانی داشت و در قرآن هم از آن یاد کرده است، نعمت زبان است. خداوند در سوره ی الرحمن می فرماید: «الرَّحْمَـٰنُ عَلَّمَ الْقُرْآنَ خَلَقَ الْإِنسَانَ عَلَّمَهُ الْبَیَانَ [الرحمن/3] نعمتی که عمده کارهای بشر بوسیله آن سامان می پذیرد. شکر چنین نعمتی این است که از آن در همان مسیری استفاده کرد که مورد رضایت خداوند است.
از طرف دیگر برای همین زبان که از عطایای الهی به انسان است، گناهان نسبتا زیادی بر شمرده اند و صاحب کتاب معراج السعاده، هفتاد گناه برای این عضو کوچک بر شمرده است.[1] لذا به حفظ و کنترل آن تاکید کرده اند. به عنوان نمونه نقل شده است که مردى خدمت پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمد و گفت: «یا رسول اللَّه! مرا سفارشى کن، آن حضرت فرمود: زبانت را نگهدار. (برای دومین بار) گفت: یا رسول اللَّه! مرا سفارشى کن، پیامبر فرمود: زبانت را نگهدار، (برای بار سوم) گفت: یا رسول اللَّه! مرا سفارشى کن، پیامبر فرمود: زبانت را نگهدار. واى بر تو! آیا مردم را جز محصول و نتایج زبان هاى برّنده و نیست کننده شان، چیز دیگری هست که آنها را به روى در آتش جهنّم اندازد.» [2] لذا حکماء در مورد آن گفته اند: «اللِّسَانُ جِرْمُهُ صَغِیرٌ وَ جُرْمُهُ کَبِیرٌ [3] اندازه ی زبان کوچک ولی گناهانش بزرگ است.»
الگویی کامل
آیا می شود کسی به خوبی فرمان دهد ولی خود مخالف آن عمل کند؟ آنهم شخصیتی که قرآن کریم از ایشان به عنوان الگو یاد کرد و فرمود: «لَّقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّـهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ [احزاب/21] مسلّماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود.»
اینکه بخواهیم موردی را در منابع تاریخی پیدا کنیم که معاذ الله رسول گرامی اسلام بد دهنی یا فحاشی کرده باشد با نص قرآن که اهل بیت (علیهم السلام) را مطهر از هر رجس و پلیدی می داند و با مقام عصمت ائمه (صلوات الله علیهم) منافات دارد. و لذا چنین گزارش های تاریخی از اعتبار ساقط اند و ارزشی ندارد.
خدای متعال به پیامبرش دستور می دهد حتی در برخود با فرعون از زبان نرم و لین استفاده کند. قرآن می فرماید: «اذْهَبا إِلى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغى فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشى [طه/43] به سوى فرعون بروید که او طغیان کرده است. با او به نرمى سخن بگویید، شاید پند گیرد، یا بترسد.»
بالاتر از این، حتی قرآن به مسلمانان اجازه نمی دهد که به معبودهای دروغین دیگر فرقه ها دشنام بدهند و لذا می فرماید: «وَ لَا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّـهِ فَیَسُبُّوا اللَّـهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ [انعام/107] (به معبود) کسانی که غیر خدا را می‌خوانند دشنام ندهید، مبادا آنها (نیز) از روی (ظلم و) جهل، خدا را دشنام دهند.»
سیره معصومین در مقابله با بد زبانی
در ماجرای جنگ صفین که برخی از یاران امیرالمومنین (علیه السلام) به پیروان معاویه دشنام می دادند، حضرت به آنها فرمود: «من خوش ندارم که شما دشنام دهنده باشید، ولى اگر در گفتارتان، کردار آنان را وصف کنید و حالشان را بیان نمایید به گفتار صواب نزدیکتر و در مرتبه عذر رساتر است.
بهتر است به جاى دشنام بگویید: خداوندا، ما و اینان را از ریخته شدن خونمان حفظ فرما، و بین ما و آنان اصلاح کن، این قوم را از گمراهى نجات بخش تا آن که جاهل به حق است آن را بشناسد، و آن که شیفته گمراهى است از آن باز ایستد.» [4]
نتیجه:
خداوند در قرآن از کلام خود اینگونه یاد می کند: «وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّـهِ قِیلًا [نساء/122] و کیست که در گفتار و وعده هایش، از خدا صادقتر باشد؟» و چنین خدایی از پیامبر خود با اینگونه یاد می کند و می فرماید: «إِنَّکَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِیمٍ [قلم/4] تو اخلاق عظیم و برجسته‌ای داری.»
با این دو مقدمه این نتیجه حاصل می شود که فرض ندارد که انسان کاملی چون پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) که از مقام عصمت برخوردار است آلوده به گناه باشد.
بنابراین با توجه به نص قرآن، اگر گزارشی آمده که نسبت گناه به ساحت معصومین (علیهم السلام) می دهد، اصلا قابل توجه نیستند.
__________________
پی نوشت:
[1]. نراقی، احمدبن محمدمهدی، ص527، نشر: تهران: دارالکتب الاسلامیه.
[2]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 115، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج 12، ص 191، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1409ق.
[3]. أبو منصور ثعالبی، عبد الملک بن محمد بن إسماعیل، اللطائف و الظرائف، ص 104، دار المناهل، بیروت، بی‌تا؛ هروی قاری، علی بن محمد، مرقاة المفاتیح شرح مشکاة المصابیح، ج 7، ص 3039، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1422ق؛
[4]. «إِنِّی أَکْرَهُ لَکُمْ أَنْ تَکُونُوا سَبَّابِینَ وَ لَکِنَّکُمْ لَوْ وَصَفْتُمْ أَعْمَالَهُمْ وَ ذَکَرْتُمْ حَالَهُمْ کَانَ أَصْوَبَ فِی الْقَوْلِ وَ أَبْلَغَ فِی الْعُذْرِ وَ قُلْتُمْ مَکَانَ سَبِّکُمْ إِیَّاهُمْ اللَّهُمَّ احْقِنْ دِمَاءَنَا وَ دِمَاءَهُمْ وَ أَصْلِحْ ذَاتَ بَیْنِنَا وَ بَیْنِهِمْ وَ اهْدِهِمْ مِنْ ضَلَالَتِهِمْ حَتَّى یَعْرِفَ الْحَقَّ مَنْ جَهِلَهُ وَ یَرْعَوِیَ عَنِ الْغَیِّ وَ الْعُدْوَانِ مَنْ لَهِجَ بِهِ.» نویسنده: شریف الرضی، محمد بن حسین، تاریخ وفات مؤلف: 406 ق، محقق، مصحح: صالح، صبحی، موضوع: گوناگون، زبان: عربى، تعداد جلد: 1، ناشر: هجرت، مکان چاپ: قم، سال چاپ: 1414 ق. ص323.
*:نویسنده: تسنیم