زهد، صلح و مهربانی امام حسن مجتبی قسمت چهارم

او صلح را در ابتداى راه برنگزید، بلکه در انتهاى آن، و پس از شکست در همه جبهه ‏هاى جهاد، گردن نهاد جهاد دردناک او در وسیعترین میدآنهاو گسترده ‏ترین ابعاد صورت گرفت. در جبهه مبارزه با دشمن، هم لشکر و هم سنگر را به آزمون گذاشت و هم مقابله با فتنه ‏ها و نیرنگها را. در جهاد با اصحاب منافق، ازنیروى اصلاح و ارشاد کمک گرفت و در جهاد با نفس، از مهار خشم و تحمل صلحى تحمیلى. شهادت امام حسن (ع) در فاصله هاى میان حوادث گذشته، خلاء آشکارى در تاریخ بچشم می خورد که ماخذ موجود تاریخى نتوانسته اند با داستانسرائیهاى خود آن را پر کنند.تا اینجا میزان پایبندى معاویه را به تعهداتى که خود وى بگردن گرفته بود ، دیدیم ، همچنین دانستیم که هیچیک از پنج ماده ى قرار داد از طرف او آنچنانکه متناسب با آن سوگندها و پیمانها و میثاق ها بود، مراعات نشد: نه در آنهنگام که حکومت را بدست گرفت بر طبق کتاب خدا و سنت پیامبر و سیره ى خلفاى شایسته عمل کرد، نه پس از خود زمام امر را به ( شورى ) یا به صاحب واقعى آن سپرد، نه دشنام و ناسزا به على را موقوف ساخت و حتى فراز منبرها را نیز بدین بدعت شوم آلوده نمود،نه خراج نامبرده را ادا کرد و نه شیعیان و یاران على را از آسیب حملات ناجوانمردانه ى خود بر کنار داشت بلکه علیر غم آن تعهدات و سوگندها، فجایعى نسبت بانان مرتکب شد که پیش از اودر اسلام سابقه نداشت , مثلا : نخستین سربریده ئى در اسلام که در شهرها گردانیده شد از ایشان بود و بفرمان معاویه گردانیده شد .نخستین انسانى در اسلام که زنده بگور شد از ایشان بود و بدستور معاویه چنین جنایتى انجام گرفت .نخستین زنى در اسلام که بزندان افکنده شد از ایشان بود و معاویه حکم آن را صادر کرد .