- تلاوت قرآن کریم و انس با قرآن آثار مادی و معنوی بسیاری دارد. در بین این آثار، برخی برای رسیدن به اثری خاص، آیات و سوره‌های خاصی را تلاوت می‌کنند. این افراد باید بدانند که ندیدن چنین آثار خاصی دلیل باطل بودن اصل قرآن نیست.
وقتی در کوچه و بازار راه می‌رویم کلی کتاب می‌بینیم که با عنوان‌ها و موضوعاتی مانند: درمان با قرآن، داروی معنوی، خواص سوره‌ها و آیات است؛ در فضای مجازی هم اوضاع فرقی نمی‌کند و مطالبی که آثار شگفت آور دنیوی را برای برخی سوره‌ها و یا برخی از آیات ذکر می‌کنند؛ بسیار است. مثلاً این توصیه‌ها چنین است: خواندن چهل روز سوره نباء سبب سفر حج می‌شود، هر کس می‌خواهد پولدار شود هر شب سوره واقعه را بخواند، خواندن سوره‌های حمد، توحید، ناس و فلق سبب برطرف شدن سردرد می‌شود و...
کمابیش همه ما هم با چنین مطالبی روبرو بوده‌ایم و حتی آن را امتحان کرده‌ایم، گاهی جواب گرفته‌ایم و گاهی هم نتیجه مدنظر را کسب نکردیم. در این بین کسانی هستند که وقتی نتیجه نمی‌گیرند به اصل قرآن شک می‌کنند. یکی از این افراد چنین سؤالی مطرح کرده و پرسیده است: «در مورد خواص سوره های قرآن من خیلی امتحان کردم، هیچ کدام جواب نداد یا این خواص الکی هست یا باید به قرآن شک کرد؟»
در پاسخ به چنین ابهام‌ها و شبهاتی چند جواب می‌توان داد:
۱- متأسفانه در قرن‌های نخستین اسلام بودند کسانی که احادیث را جعل می‌کردند و از پیش خود سخنانی را به پیامبر و اهل بیت (علیهم‌السلام) نسبت می‌دادند. در بین این احادیث ساختگی برخی از مطالب با موضوع خواص سوره‌ها و آیات بوده است. مثلاً ابوعبدالله یافعی (768-668ق) کتابی به نام "خواص القرآن" نگاشته و بدون ذکر سلسله اسناد روایت ؟آن را منتسب به علمای هندوستان کرده است[۱]. کتابی که بزرگان حدیثی شیعه مانند شیخ حر عاملی یا ملا محسن فیض کاشانی و علامه مجلسی به آن اعتنایی نکرده‌اند و آن را بی اعتبار شمرده‌اند. اما امروزه بدون دید کارشناسی و بررسی‌های حدیثی و رجالی این مطالب از آن کتاب‌ها به این کتاب‌های بازاری کشیده می‌شد و سبب چنین شبهاتی می‌شود. پس می‌توان علت برخی از این ناکامی‌ها در رسیدن به چنین آثاری را در ساختگی بودن برخی از این احادیث جستجو کرد.
۲- گاهی نیز احادیث مشکلی ندارد و از معصومین (علیهم‌السلام) روایت شده است، اما مانعی بر سر راه بروز و ظهور آن آثار وجود دارد. به قول علمی‌تر برای پذیرش آن اثر نیاز به یک قابلیتی هست ولی چون آن قابلیت وجود ندارد، آن اثر نیز دیده نمی‌شود. مثلاً در احادیثی معتبر به خواندن سوره واقعه برای رفع فقر و تنگدستی اشاره شده است. یکی از این احادیث اینچنین است: پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: «اگر سوره واقعه را بنویسند و در خانه بگذارند موجب افزایش خیر و برکت می شود و هر کس به قرائت آن مداومت ورزد، فقر از او برطرف می شود و در آن افزایش حفظ و توفیقات و وسعت در مال وجود دارد.»[۲] حال اگر کسی به این حدیث عمل کرد اما اثر آن را مشاهده نکرد، جای آن نیست که به اصل حقانیت قرآن یا خواص آن شک کند؛ چه بسا ندیدن اثر آن سوره علتی دیگر داشته باشد. علتی که حتی به آن در احادیث معتبر دیگر اشاره شده است. مثلاً حضرت امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «إِنَّ السَّرَفَ یورِثُ الفَقرَ و َإِنَّ القَصدَ یورِثُ الغِنى[۳] اسراف باعث فقر و میانه روى موجب بى نیازى مى شود.»
در این مورد، فرد هر چند مداومت بر خواندن سوره واقعه دارد اما چون اهل اسراف است، از فقر نجات نمی‌یابد؛ نه آنکه تلاوت سوره واقعه چنین اثری نداشته باشد، بلکه به دلیل وجود مانع، اثر تلاوت آن سوره، ظاهر و نمایان نمی‌شود. در چنین شرایطی هم محکوم کردن قرآن کاری ناجوانمردانه است.
۳- درست است که خداوند در تلاوت برخی آیات و سوره‌ها آثار دنیوی شگفتی قرار داده است؛ اما تلاوت کننده قرآن باید بداند که رسیدن به آن آثار درست مانند استجابت دعا است و نیازمند اراده الهی است. چه بسا ما دعاهای زیادی کرده باشیم که مستجاب نشده باشد. آیا عدم استجابت دعا دلیلی بر ناتوانی خداست؟ هرگز، اینچنین نیست و خدا بر هر کاری توانا است، اما حکمت و اراده الهی سبب آن شده که چنین خواسته‌هایی برآورده نشود. در خواندن سوره‌های قرآن برای رسیدن به آثار خاص آن دقیقاً چنین مسئله‌ای نیز وجود دارد و نرسیدن به آن آثار خاص را باید قاری قرآن بر حکمت الهی بگذارد نه بر باطل بودن کتاب آسمانی قرآن.
۴- انسان نباید فراموش کند که به هر رو عبد و بنده‌ای بیش نیست و این معبود است که صلاح او را بهتر می‌داند. اگر قرآنی خواند آن هم برای رسیدن به اثری خاص، و اثری مشاهده نکرد حتماً حکمتی در آن بوده است. چه بسا رسیدن به آن اثر بعد از گذشت چند روز سبب دردسری جدید و بزرگ برایش شود و خدا نخواهد که چنین درگیری‌ای رخ دهد. به هر حال یک عبد جای هیچ شکایتی از معبود ندارد!
کلام آخر
برخی که قرآن را برای رسیدن به آثار خاص دنیوی آن تلاوت می‌کنند باید ابتدا مطمئن شوند که چنین مطلبی صحت داشته باشد و حدیثی که مبنای این مطلب شده، از سند صحیحی برخوردار باشد. در مرحله بعد اگر با تلاوت آن سوره یا آیه آثار مدنظر را مشاهده نکرد؛ دلیل آن را در وجود مانع جستجو کرده یا آن را بر اساس حکمت الهی بداند؛ نه آنکه نسبت به قرآن شک کند و دچار شبهه شود.
پی‌نوشت
[۱]- آقا بزرگ تهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج7، ص273.
[۲] - سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج5، ص249.
[۳] - شیخ کلینی، کافی(ط-الاسلامیه)ج 4 ، ص 53 ، ح 8 و شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه ج 3 ، ص 174 ، ح 3659.