دشمنان که در جنگ مسلحانه و رو در رو، توان مبارزه با امت اسلامی را ندارند، اقدام به جنگ روانی کرده‌اند که شایعه سازی از مهمترین ارکان جنگ روانی است. آنان با ساخت اکاذیب و نسبت دادن آن به فرماندهان لشکر حق، در صدد تخریب خواص و در نهایت جایگزین کردن ضد ارزش‌ها به جای ارزش‌ها هستند که با بصیرت آفرینی در مردم، شکست خواهند خورد.
جنگ روانی واژه‌ای است که در مناسبت‌های مختلف از آن سخن گفته می‌شود. یکی از مهمترین شیوه‌های جنگ روانی شایعه سازی و مخلوط کردن حق با باطل است. نوکران هوا و هوس، شیاطین و استکبار جهانی با اتهام زدن به فرماندهان لشکر حق، در صدد متزلزل کردن پایه‌های حکومت اسلامی و در نهایت تخریت ارزش‌ها هستند. گاهی برخی از مردم مسلمان و حتی طرفداران حق نیز، به خاطر بی‌بصیرتی شایعات را پخش می‌کنند و به صورت رایگان در خدمت دشمن هستند. متاسفانه این افراد، شایعات را در حالی پخش می‌کنند که دلیل قطعی بر واقعیت آنها ندارند و فقط به ظواهر شایعه که ممکن است حق را با باطل مخلوط کرده باشند، اعتماد می‌کنند. همه این کارها در حالتی انجام می‌گیرد که شخص منتشر کننده، از محتوای خبر، علم و اطلاع کافی و یقین آور ندارد. خداوند از گفتن، انتشار، و عکس العمل نشان دادن به خبری که دلیل قطعی بر واقعیت آن وجود ندارد نهی کرده و می‌فرماید:
«وَ لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلاً [اسراء/36] به چیزی که علم و اطمینان نداری، اعتماد مکن و آن را بر زبان نیاور، زیرا گوش و چشم و دل و اندیشه آدمی مسئول خواهند بود.»
امام علی (علیه‌السلام) نیز از نقل سخنانی که انسان به آنها علم و یقین و مدرک درستی ندارد، نهی کرده است و می‌فرماید:
«از نقل مطالبی که درباره آن اطلاع کافی ندارید، پرهیز کنید، زیرا اشرار مطالب بی‌اساس، یعنی شایعات را علیه من به گوش شما می‌رسانند.» [1]
خداوند سبحان با علم لدنی خود، می‌دانسته است که انسان‌ها ممکن است، تحت تاثیر شایعات دیگران قرار بگیرند و در قضاوت‌ها، شهادت‌ها، تحقیقات و ... دچار اشتباهِ در تحلیل و تصمیم‌گیری شوند. لذا آنان را از پیروی شایعات نهی کرده است؛ چرا که شایعات علم آفرین نیستند. نهایت چیزی که شایعات ایجاد می‌کنند شک و شبهه می‌باشد که شک و شبهه نیز انسان را به حق و حقیفت نمی‌رساند. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید:
«وَ ما یَتَّبِعُ أَکْثَرُهُمْ إِلاَّ ظَنًّا إِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ بِما یَفْعَلُونَ [یونس/36] و بیشتر آنها، جز از گمان و پندارهاى بی‌اساس، پیروى نمی‌کنند، در حالى که گمان، هرگز انسان را از حقّ بی‌نیاز نمی‌سازد و به حق نمی‌رساند! به یقین، خداوند از آنچه انجام می‌دهند، آگاه است.»
از طرف دیگر هدف اکثر کسانی که اقدام به تولید شایعات می‌کنند، مبارزه با ارزش‌های الهی است، آنها دوست دارند فحشا و منکرات در جامعه رشد کند و از طرفی چون وجود ارزش‌های الهی مانع رشد منکرات و فواحش است، با شایع سازی علیه رهبران، متولیان ارزش‌ها، مومنین و مومنات، در صدد این هستند که بگویند ارزش‌ها فقط به دیگران توصیه می‌شود و خود توصیه کنندگان به آنها واقف نیستند و عمل نمی‌کنند و... .
نتیجه این گونه تبلیغات، دوری مردم از ازش‌های الهی و روی آوردن آنان به سوی منکرات است، خداوند این گونه افراد را مورد توبیخ قرار داده و خطاب به آنها می‌فرماید:
«إِنَّ الَّذینَ یُحِبُّونَ أَنْ تَشیعَ الْفاحِشَةُ فِی الَّذینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ أَلیمٌ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ [نور/19] کسانى که دوست دارند زشتیها در میان مردم با ایمان شیوع یابد، عذاب دردناکى براى آنان در دنیا و آخرت است و خداوند می‌داند و شما نمی‌دانید.»
شایعات، غالبا سخنان و نسبت‌های دروغ هستند که نسبت به افراد شاخص و مطرح جامعه داده می‌شوند. طبق آیه شریفه، تولید و انتشار شایعات گناه بزرگی است. حتی اگر شخصی که شایعات درباره او ساخته شده است، واقعا محتوای شایعه را انجام داده باشد، مثلا لواط کرده باشد، یا زنا کرده باشد، یا سایر منکرات را انجام داده باشد، باز هم انتشار این گونه خبرها، از مصادیق اشاعه فحشا است که خداوند برای آن عذابی دردناک را در نظر گرفته است، امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«کسی که درباره انسان مؤمنی به قصد اشاعه فحشاء، همراه با میل قلبی خود، ذکر عمل ناروای واقع شده‌ای را، بر زبان آورد، حتی عمل منکری که با چشم خود آن را دیده و با گوش خود آن را شنیده است، افشا کند، از مصادیق آیه است.» [2]
صرف تولید شایعه اثرات مخرب زیاد ندارد، بلکه زمانی شایعه اثرات زیانبخش خود را در جامعه می‌گذارد که دیگران آن را منتشر کنند. در این صورت گناه افراد منتشر کننده شایعه، کمتر از سازنده آن نیست، در واقع منتشر کنندگان سربازان و نوکران شایعه ساز هستند که به راحتی سخنان دروغ او را در جامعه پخش می‌کنند و عامل رساندن، سازنده شایعه، به اهداف شومش هستند، رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرماید:
«کسی که از عمل منکری باخبر شود و آن را افشا کند، چنان است که خود، آن را انجام داده است و کسی که از کار نیک و شایسته‌ای مطلع گردد و آن را افشاء نماید، بسان کسی است که آن را انجام داده است.» [3]
امید است در این زمانه که با وسایل ارتباطی، ساخت و انتشار شایعات بسیار آسان است، در گام نخست از شایعه سازی پرهیز کنیم و در صدد اِعمالِ مخالفت خود، از طریق شایعه نباشیم، و در گام بعدی با ساده لوحی، یا صرف جالب بودن محتوای پیام و ... تا زمانی که علم و یقین به محتوای آن پیدا نکرده‌ایم، آن را متشر نکنیم؛ چرا که تولید و انتشار شایعه، گناه بسیار بزرگی است که عذاب سختی را به همراه دارد، رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرماید:
«گروهی را می‌شناسم که در قیامت آنچنان به سینه آنان ضربه وارد می‌شود که اهل جهنم صدای سینه آنان را می‌شنوند، آنان کسانی هستند که در پی اطلاع از عیوب و گناهان پنهانی دیگران بوده‌اند و به هتک حرمت و فاش کردن آنها می‌پردازند و چیزهائی را علیه آنها شایعه می‌کنند که آنان اهل آن نبوده‌اند.» [4]
________________________________________
پی نوشت‌ها
[1]. «ُفَدَعْ عَنْکَ مَا لَا تَعْرِفُ فَإِنَّ شِرَارَ النَّاسِ طَائِرُونَ إِلَیْکَ بِأَقَاوِیلِ السُّوءِ وَ السَّلَام.» سید رضی، محمد بن الحسین، نهج البلاغه، چاپ اول، انتشارت هجرت، قم، 1414ق، ص 466.
[2]. «مَنْ قَالَ فِی مُؤْمِنٍ مَا رَأَتْ عَیْنَاهُ وَ سَمِعَتْ أُذُنَاهُ- کَانَ مِنَ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ -إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَنْ تَشِیعَ الْفاحِشَةُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا- لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَ.» مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، چاپ گوناگون، انتشارات اسلامیه، تهران، ج 72، ص 213.
[3]. «َوَ مَنْ سَمِعَ فَاحِشَةً فَأَفْشَاهَا کَانَ کَمَنْ أَتَاهَا وَ مَنْ سَمِعَ خَیْراً فَأَفْشَاهُ کَانَ کَمَنْ عَمِلَه.» محدث عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، چاپ اول، انتشارات آل بیت، قم، 1409ق، ج 12، ص 296.
[4]. «انی لعرفت قوما یضربون صدورهم ضربا یسمعه اهل النار و هم الهمازون اللمازون الذین یلتمسون عورات المسلمین و یهتکون ستورهم و یشیعون فیهم من الفواحش ما لیس فیهم.» فخر رازی، تفسیر کبیر، چاپ سوم، انتشارات دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1420ق، ج 23، ص 183، ذیل آیه 19 نور.