یکی از مهمترین اعتقادات شیعه بحث «مهدویت» است؛ اگر به روایات دقت کنیم، معصومین(علیهم السلام) نشانه هایی را برای ظهور حضرت بیان کرده اند، یعنی فرموده اند قبل از ظهور حضرت، چنین اتفاقی خواهد افتاد. لذا با دیدن این نشانه ها باید آماده ظهور حضرت بود.
یکی از سوالاتی که ذهن بشر را به خود اختصاص داده، این است که بالاخره پایان این جهان چه خواهد شد و قافله بشریت تا کجا خواهد رفت و پایان این نسل چگونه خواهد بود؟ آیا ظلم ابرقدرت‌ها و مستکبران عالم پایانی دارد، یا نه، هم‌چنان به قدرت‌نمایی خود ادامه داده و دیگر ملل و حتی مردم مستضعف جامعه‌ی خود را نیز به استثمار می‌کشند و هم‌چنان ظلم و جور در جامعه جولان داده و مردم عادی را در فشار و فقر و درماندگی قرار می‌دهند.
اگر به ادیان الهی توجه کنیم همه ادیان بزرگ جهان اعم از یهودیت و مسیحیت و اسلام بر این نکته تاکید دارند که پایان عمر جهان و بشریت نیک خواهد بود و روزی خواهد آمد که مردی از جانب خداوند متعال آمده و بساط ظلم و جور و استثمار را برچیده و تمام مستکبران را ذلیل کرده و از بین می‌برد. اگر چه هر دینی برای خود تفسیر جداگانه‌ای از آن منجی ارائه کرده است و شخص خاصی را منجی عالم بشریت معرفی می‌کند، اما همه ادیان در این نکته که در آخرالزمان و هنگامی‌که ظلم و جور به نهایت خود برسد، مردی الهی قیام کرده و دنیا را فتح و پر از عدل و داد می‌کند، اتفاق نظر دارند.
اسلام عزیز نیز به این نکته پرداخته است و قرآن کریم در این زمینه فرموده است: «وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِین [قصص/5] اراده ما بر این قرار گرفته است که بر مستضعفین نعمت گذاریم، و آن‌ها را پیشوایان و وارثین روى زمین قرار دهیم». این آیه به صراحت بیان می‌کند روزی خواهد آمد که مومنان و مستضعفان عالم که زیر بار ظلم و ستم انسان‌های ظالم و مستکبر قرار گرفته‌اند، وارثان زمین و حاکمان آن خواهند بود و این یعنی پایان هستی نیک است و فرجام انسان نیکوست و روزی خواهد آمد که بساط ظلم و جور و مستکبران عالم برچیده خواهد شد و دستورات خداوند متعال و عدالت اجتماعی بر جامعه حاکم خواهد شد.
اگر به روایات اسلامی دقت کنیم پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در روایات متعددی از منجی عالم بشریت سخن گفته است و او را از فرزندان خود خوانده است که هم نام و هم کنیه ایشان است و لقب مشهور او «مهدی» است؛ حضرت در برخی از این روایات فرموده: «اگر از دنیا جز یک روز باقی نمانده باشد، خداوند آن روز را آن‌قدر طولانی می‌کند تا این‌که مردی از اهل‌بیتم بیاید و مالک دنیا شود. معجزه‌ها به دست او جاری می‌شود و اسلام آشکار می‌گردد و خداوند، خلاف وعده‌ای که داده عمل نمی‌کند.»[1] هم‌چنین فرمودند: «دنیا به پایان نمی‌رسد تا آن‌که مردی از خاندان من که «مهدی» نامیده می‌شود بر امتم پیشوایی کند.»[2]
این اندیشه در بین تمام فرق اسلامی مورد اتفاق است؛ چراکه اهل‌سنت نیز در منابع خود، روایات متعددی از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) دارند که به آمدن «مهدی» نوید داده است، لذا همه فرق اسلام با همه اختلافاتی که دارند، در این اندیشه که منجی عالم بشریت از فرزندان پیامبر است و روزی قیام خواهد کرد و دنیا را در دست گرفته و ظالمان را به زیر خواهد کشید، اتفاق دارند.[3]
علاوه بر این مطلب، شیعه معتقد است حضرت مهدی(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) فرزند امام حسن عسکری(علیه‌السلام) است، متولد شده است و همین الان هم زنده است و در بین ما زندگی می‌کند و هر گاه شرایط مساعد شود و خدا اجازه دهد، قیام خود را اعلام کرده و دنیا را فتح می‌کند و بساط ظلم و جور و مستکبران را برخواهد چید و عدل و داد را در جامعه پیاده کرده و حق مظلمومان عالم را از ظالمان خواهد گرفت.
حال اگر به احادیث معصومین مراجعه کنیم، حضرات معصومین(علیهم‌السلام) برای ظهور حضرت شرایطی را بیان کرده و فرموده‌اند در آستانه‌ی ظهور چنین اتفاق‌هایی در جامعه اسلامی می‌افتد و بعد از آن‌ها منتظر ظهور حضرت مهدی(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) باشید. ما در سلسله مباحثی به بیان این شرایط و توضیح و تفسیر آن‌ها می‌پردازیم.
به طور کلی می‌توان روایاتی که به شرایط آخرالزمان و ظهور اشاره دارد را به سه دسته کلی تقسیم کرد: 1. شرایط عمومی جامعه اسلامی 2. شرایط اختصاصی ظهور که در این نوع روایات وقوع حادثه‌ای خاص را دلیل بر نزدیکی ظهور دانسته‌اند؛ این روایات نیز دو دسته هستند، یکی شرایط حتمی است، یعنی در خود روایت اشاره شده که این اتفاق حتما قبل از ظهور اتفاق می‌افتد و دیگری شرایط غیر حتمی، یعنی ممکن است اتفاق نیافتد.
در این نوشتار به بیان برخی شرایط عمومی می‌پردازیم:
اگر به روایات معصومین دقت کنیم، مطالب بسیار زیادی را در این زمینه وجود دارد و آن بزرگواران فرموده‌اند جوامع اسلامی در آستانه ظهور و آخرالزمان در چه وضعی قرار خواهد گرفت: به علت کثرت این روایات ما در این‌جا تنها یک روایت از امیرالمومنین(علیه‌السلام) را نقل می‌کنیم، مرحوم صدوق(رحمه‌الله‌علیه) این روایت را نقل می‌کند که امیرالمومنین(علیه‌السلام) بالای منبر رفت و فرمود از من بپرسید، آن‌گاه شخصی به نام «صعصعة بن صوحان» بلند شد و از زمان خروج دجال پرسید(دجال یکی از نشانه‌های قبل از ظهور است، لذا این بیانات حضرت ناظر به شرایط جامعه‌ی قبل از ظهور است)
امیرالمومنین در پاسخ فرمودند: «زمانی است که مردم نماز را ترک کنند؛ امانت‌ها را ضایع کنند؛ دروغ گفتن را حلال شمارند؛ ربا بخورند؛ رشوه بگیرند؛ ساختمان‌ها را محکم سازند و دین را به دنیا بفروشند؛ مردمان کم‌عقل را بر کارها بگمارند؛ زنان را در کارهای اجتماعی و شخصی طرف مشورت قرار دهند؛ قطع‌رحم کنند؛ از هوا و هوس پیروی کنند و خون‌ریزی را کوچک شمارند؛ صبر و بردباری ضعف، و ظلم، فخر و مباهات دانسته شود؛ حاکمان فاجر، وزرا ظالم و عارفان اهل خیانت شوند، قرّا قرآن فاسق شوند؛ شهادت دورغ زیاد شود؛ فجور و گناه علنی شود؛ مساجد با طلا زینت شوند، اشرار اکرام شوند، صفوف مسلمین زیاد شده، اما قلوب آن‌ها با هم اختلاف دارد؛ عهد و پیمان‌ها نقض شود؛ زنان با مردان در تجارت شرکت می‌کنند به خاطر حرص بر دنیا؛ ... زنان شبیه مردان می‌شوند و مردان شبیه زنان....»[4]
_____________________________________________________________
پی‌نوشت
[1]. «لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا یَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ ذَلِکَ الْیَوْمَ حَتَّى یَمْلِکَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی تَجْرِی الْمَلَاحِمُ عَلَى یَدَیْهِ وَ یُظْهِرُ الْإِسْلَامَ لَا یُخْلِفُ وَعْدَهُ وَ هُوَ سَرِیعُ الْحِسَاب».(بحارالأنوار،علامه مجلسى، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404 ق ج 51، ص 83)
[2]. «قال رسول الله ص لا تذهب الدنیا حتى یلی أمتی رجل من أهل بیتی یقال له المهدی» (الغیبة، شیخ طوسی، موسسه معارف اسلامی، قم، 1411ق، ص 182)
[3]. برای مطالعه به این پست مراجعه فرمایید.
[4]. «خطبنا أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب ع فحمد الله عز و جل و أثنى علیه و صلى على محمد و آله ثم قال سلونی أیها الناس قبل أن تفقدونی ثلاثا فقام إلیه صعصعة بن صوحان فقال یا أمیر المؤمنین متى یخرج الدجال فقال له علی ع اقعد فقد سمع الله کلامک و علم ما أردت و الله ما المسئول عنه بأعلم من السائل و لکن لذلک علامات و هیئات یتبع بعضها بعضا کحذو النعل بالنعل و إن شئت أنبأتک بها قال نعم یا أمیر المؤمنین فقال ع احفظ فإن علامة ذلک إذا أمات الناس الصلاة و أضاعوا الأمانة و استحلوا الکذب و أکلوا الربا و أخذوا الرشا و شیدوا البنیان و باعوا الدین بالدنیا و استعملوا السفهاء و شاوروا النساء و قطعوا الأرحام و اتبعوا الأهواء و استخفوا بالدماء و کان الحلم ضعفا و الظلم فخرا و کانت الأمراء فجرة و الوزراء ظلمة و العرفاء خونة و القراء فسقة و ظهرت شهادة الزور و استعلن الفجور و قول البهتان و الإثم و الطغیان و حلیت المصاحف و زخرفت المساجد و طولت المنارات و أکرمت الأشرار و ازدحمت الصفوف و اختلفت القلوب و نقضت العهود و اقترب الموعود و شارک النساء أزواجهن فی التجارة حرصا على الدنیا و علت أصوات الفساق و استمع منهم و کان زعیم القوم أرذلهم و اتقی الفاجر مخافة شره و صدق الکاذب و اؤتمن الخائن و اتخذت القیان و المعازف و لعن آخر هذه الأمة أولها و رکب ذوات الفروج السروج و تشبه النساء بالرجال و الرجال بالنساء ...» (کمالالدین، شیخ صدوق، دارالکتب الاسلامیه، قم، 1395ق، ج 2، ص 526)
*نویسنده: محمد فرضی پوریان