علمداری برای امام زمان نیاز به دو ویژگی حضرت ابالفضل(علیه السلام) دارد؛ بصیرت و صبر! چنان که امام علی(علیه السلام) فرمودند: «و این پرچم را به دوش نمىکشد مگر آن که اهل بصیرت و استقامت و داناى به موارد حق باشد.» (نهج البلاغة(صبحی صالح)، ص248) انصافاً حضرت عبّاس(علیه السلام) با ثبات قدم در رکاب امام حسین(علیه السلام) الگوی جاودان بصیرت و صبر و در یک کلام علمدار بیهمتا لقب گرفت. دلیل این مطلب از زبان امام صادق(علیه السلام) است که در مورد ایشان میفرمایند: «عموى ما، عبّاس، داراى بینشى ژرف و ایمانى راسخ بود؛ همراه با امام حسین(علیه السلام) جهاد کرد و نیک آزمایش داد و به شهادت رسید.» (شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار، ج3، ص184)
خداوند متعال برای هدایت انسانها پیامبران را مبعوث کرد و پس از آخرین ایشان، امامان معصوم(علیهم السلام) عهدهدار ولایت و رهبری جهان اسلام شدند تا دین را به مردم بفهمانند و الگویی برای تحقّق ایمان ناب در بین بشریّت باشند. آنچه مسلّم است اینکه یکایک افراد جامعه اسلامی باید برای نیل به جامعه آرمانی اسلامی، مطیع فرمانهای امام معصوم باشند. اینجاست که چگونگی فهم اوامر و اطاعت از اوامر امام معصوم نیازمند الگویی دیگر است. از بهترین الگوهای این عرصه، حضرت ابالفضل العبّاس(علیه السلام) است. در این نوشتار به دو شاخصه الگویی ایشان، به عنوان یک سرباز مطیع امام زمان، میپردازیم.
بصیرت و صبر
شناخت وظیفه و تحلیل و فهم صحیح از وظیفه در هر زمان، همواره مهمترین و حساسترین مقطع روند عمل به دین است. کسی که راه و وظیفه؛ و ابزار صحیح انجام آن را درست تشخیص ندهد، بیگمان به خطا میرود؛ هر چند تلاش بیوقفه خود را مصروف کند! از این رو بصیرت و فهم وظیفه، عنصر کلیدی است که تنها از طریق تقوای الهی به دست میآید؛ چرا که قرآن کریم راه خروج از بنبستها را تقوای الهی دانسته و میفرماید: «وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً؛[طلاق/2] و هر کس از خدا پروا کند، [خدا] براى او راه بیرون شدنى قرار مىدهد.» و نیز میفرماید: «وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مِنْ أَمْرِهِ یُسْراً؛[طلاق/4] و هر کس از خدا پروا دارد[خدا] براى او در کارش تسهیلى فراهم سازد.» قطعاً بدون تلاش، هیچ کسی به مقصود نخواهد رسید؛ امّا آنچه در بین تلاشگران، متفاوت است، میزان صبر و استقامت در مسیر نیل به مقصود است. امام علی(علیه السلام) نیز در تشریح لوازم قرار گرفتن در رکاب خود میفرمایند: «وَ لَا یَحْمِلُ هَذَا الْعَلَمَ إِلَّا أَهْلُ الْبَصَرِ وَ الصَّبْرِ وَ الْعِلْمِ بِمَوَاضِعِ الْحَقِّ؛[1] و این پرچم را به دوش نمىکشد مگر آن که اهل بصیرت و استقامت و داناى به موارد حق باشد.»
به هر حال؛ حضرت عبّاس(علیه السلام) در این دو خصوصیّت، گوی سبقت را از غیر ائمّه معصومین(علیهم السلام) ربوده است. به همین سبب امام صادق(علیه السلام) در توصیف ایشان میفرمایند: «کانَ عَمُّنَا العَبّاسُ بنُ عَلِیٍّ نافِذَ البَصیرَةِ صُلبَ الإیمانِ جاهَدَ مَعَ أبی عَبدِاللّه ِ و أبلى بَلاءً حَسَنا و مَضى شَهیدَا؛[2] عموى ما، عبّاس، داراى بینشى ژرف و ایمانى راسخ بود؛ همراه با امام حسین(علیه السلام) جهاد کرد و نیک آزمایش داد و به شهادت رسید.»
دلایل اثبات کننده بصیرت فوق العاده حضرت عبّاس(علیه السلام) متعدّد هستند. زمانی که افراد زیادی امام خود را تنها گذاشتند حضرت عبّاس(علیه السلام) از معدود افرادی بودند که از ابتدا تا آخرین لحظه همراه جدّی و در رکاب امام حسین(علیه السلام) بودند و برای اثبات این مهم امتحانهای بسیار و سنگینی را پشت سر گذاشتند. اینها همه نشانگر بصیرت و شناخت دقیق وظیفه توأم با استقامت و تلاش بیحد ایشان است. اوصاف بسیار دیگری در این زمینه در مورد ایشان مطرح است که میتواند الگویی برای زمان ما در جهت آمادگی انجام وظیفه سربازی برای امام زمان خود در جلوی چشم ما قرار گیرد. از جمله این اوصاف میتوان از اطاعت محض از امام، ایمان راسخ، شهادت طلبی و... نام برد که در این مختصر نمیگنجد.
نتیجه اینکه؛ حضرت ابالفضل(علیه السلام) بهترین الگوی برای کسانی هستند که میخواهند در رکاب امام زمان خود جانانه هنرنمایی عاشقانه داشته باشند. در این مسیر باید بر بصیرت و صبر خود بیافزایند.
پینوشت
[1]. شریف الرضی، محمد بن حسین؛ نهج البلاغة(صبحی صالح)، ناشر: هجرت، قم، سال چاپ: 1414ق، ص248.
[2]. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربى؛ شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار علیهم السلام، 363ق، محقق / مصحح: حسینى جلالى، محمد حسین؛ ناشر: جامعه مدرسین، مکان چاپ: قم، سال چاپ: 1409 ق، ج3، ص184.
*:نویسنده: م.رفیعی