عالی نیوز به نقل از رهروان ولایت ـ چند سالی است که عنوان« شب آرزوها» برای « لیلة الرغائب» یعنی اولین شب جمعه ماه رجب در کشور باب شده و از طریق رسانه ملی ترویج می شود.
اینکه در این شب همه آرزو کنند و حاجت ها و خواسته های خود را از خداوند بخواهند کار خوب و پسندیده ای است.اما آنچه در خصوص اعمال این شب در روایات وارد شده؛ تنها انجام نمازی است که دوازده رکعت است و با کیفیت خاصی به همراه دعای بعد از آن خوانده می شود و عمل دیگری در منابع روایی سنی و شیعه در خصوص این شب وارد نشده است.
خلاصه روایت پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله)به نقل از کتاب اقبال الاعمال سید ابن طاووس به این صورت است؛
« پیامبر گرامی اسلام در ضمن حدیثی که در آن فضائل ماه رجب را بیان می کردند فرمود از شب جمعه‌ى اول این ماه غفلت مورزید، زیرا این شب، شبى است که فرشتگان آن را «لیلة الرّغائب» مى‌نامند؛ زیرا زمانى که یک سوم از شب جمعه‌ى اول این ماه سپرى مى‌شود، هیچ فرشته‌اى در آسمان‌ها و زمین باقى نمى‌ماند مگر آنکه در کعبه و پیرامون آن گرد مى‌آیند؛ خداوند بر آنها نظر افکنده و خطاب به آنها مى‌گوید: اى فرشتگان من، هر حاجتى دارید از من بخواهید. فرشتگان مى‌گویند: پروردگارا، حاجت ما از تو این است که روزه‌داران ماه رجب را بیامرزى. خداوند(تبارک و تعالى)مى‌فرماید: چنین کردم.... سپس پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) فرمود: هر کس پنجشنبه‌ى اول ماه رجب را روزه بگیرد و بین نماز مغرب و عشا ١٢ رکعت نماز بخواند و در حال سجده حاجت خود را از خداوند بخواهد، ان شاء اللّه تعالى حاجتش برآورده مى‌گردد. »[1]
از این رو هدف از لیلة الرغائب این نیست که مردم با رسانه‌ها تماس بگیرند و مصاحبه کنند و آرزوهای خود را برای گوینده و مجری برنامه‌ها بیان کنند.
بلکه "لیلة الرغائب" شبی است که خداوند خواسته است تا بندگانش با میل و رغبت به‌سوی عبادتش بشتابند و پس از نماز مغرب و گشودن روزه خویش، ساعتی را به اقامه نماز و استغفار و مناجات با پروردگارشان به سرآورند و بخشش و رحمت و مغفرت او را طلب کنند.
روایت لیلة الرغائب از منظر شیعه و اهل سنت
الف ) لیله الرغائب در نزد اهل سنت
علماء اهل سنت این روایت را جعلی دانسته و انجام این نماز را بدعت می دانند از این رو پیروان خود را از انجام آن باز می دارند هر چند این عمل در بین عوام از اهل سنت انجام می گیرد.
حافظ ابن رجب از علمای اهل سنت درباره این نماز می گوید: «و أما نماز، در ماه رجب، هیچ گونه نماز مخصوصی که مختص به همین ماه باشد، به پاپه‌ی صحت نرسیده است و احادیثی که درباره‌ی فضیلت صلاة الرغائب در نخستین جمعه ماه رجب روایت شده، دروغ، باطل و نادرست می‌باشد و این نماز به نزد جمهور علما بدعت می‌باشد. … و نخستین بار، پس از سال 400 هجری نمایان شد، به همین خاطر پیشینیان شناختی از آن نداشتند و در مورد آن صحبت نکردند.»[2]
همچنین یکی دیگر از علمای اهل سنت در این باره می گوید:« از احادیث ساختگی حدیثی است در فضیلت جمعه اول ماه رجب که خواندن نماز رغائب و ... را از اعمال این شب می داند»[3]
ب ) لیله الرغائب در نزد شیعه
در میان شیعه اولین بار این روایت توسط سید ابن طاووس در کتاب اقبال آورده شده و پس از آن توسط علامه مجلسی در کتاب شریف بحار الانوار با ذکر سلسله سند آن یعنی ذکر نام کسانی که روایت را تا پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) نقل کرده اند بیان کرده است.
در سلسله سندی که علامه مجلسی ذکر کرده افرادی مانند ابو عبد الله الحسین بن علی، مسموسم (یا سموسم و یا سمرسم)، ابی الفتح نورخان عبد الواحد اصفهانی، عبد الواحد بن راشد الشیرازی وجود دارد که خود علامه آنها را مجهول می داند و می نویسد «در کتاب های رجالی و غیره ، مشخص نیست وی ثقه است یا نه»[4]
از این رو یقینا سند این روایت ضعیف است؛ ولی شیوه و روش علماء و مراجع شیعه بر آن است که در روایاتی که سند آنها ضعیف است حکم به استحباب می کنند.
و دلیل آنها روایاتی است که می فرماید اگر ثواب عملی از سوی پیامبر به کسی رسید و آن را انجام داد و بعدا معلوم شد که پیامبر آن را نفرموده خداوند ثواب آن عمل را به او می دهد.
مثلا امام صادق(علیه السلام) در روایتی می فرماید:« مَنْ بَلَغَهُ عَنِ النَّبِیِّ ص شَیْءٌ مِنَ الثَّوَابِ فَعَمِلَهُ کَانَ أَجْرُ ذَلِکَ لَهُ وَ إِنْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَمْ یَقُلْه؛ اگر کسی ثواب عملی از سوی پیامبر به او برسد و بر طبق آن عمل نماید، خداوند ثواب آن عمل را به او می دهد ولو اینکه رسول خدا«صلی الله علیه وآله»این کلام را نفرموده باشد»[5]
البته این امر خاص به نماز و اعمال اولین شب جمعه ماه رجب نیست بلکه در بسیاری از مستحبات جاری است و علماء بر طبق آن فتوا می دهند.
نتیجه
با توجه به مطالب و روایاتی که به آنها اشاره شد و اصول و روش علمای شیعه در بیان احکام از روایات، انجام اعمال اولین شب جمعه ماه رجب آنگونه که اهل سنت می گویند، بدعت نیست و می توان به این روایت عمل نمود.
هر چند اطلاق عنوان« شب آرزوها» بر این شب پربرکت صحیح نیست زیرا همانگونه که هر ساله شاهد آن هستیم برخی تنها سرگرم به گفتن آرزوها و خواسته های خود در مجامع مختلف می شوند و از فیوضات و رحمت های الهی در این شب غافل می شوند.
از این رو مومنین روز پنج شنبه اول این ماه را روزه گرفته و در موقع افطار، بعد از خواندن نماز مغرب، به راز و نیاز با خدای متعال پرداخته و برای خود و دیگران دعا می کنند.
پی نوشت
1.سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ج2، ص 632
2.ثعالبی، لطائف المعارف، ص ۲۲۸
3.عجلونی جراحی، اسماعیل، کشف الخفاء و مزیل ، ج 2 ، ص 417
4.بحار الانوار، ج 104، ص 123
5.احمد بن محمد برقی، المحاسن، ج 1، ص