وبگاه عالی نیوز

شبهه: آخوندها در طی قرن‌ها به ما دروغ گفته‌اند که امامان شیعه ساده‌زیست بودند؛ چون طبق روایات صحیح شیعه، امامان شیعه زندگی مجللی داشته و علاوه بر زنان، کودکان خود را نیز با طلا می‌آراستند. در حدیث صحیح از داود بن سرحان وارد شده: «از امام صادق(ع) پرسیدم: زینت طلا برای کودکان نابالغ رواست؟ پاسخ داد: پدرم فرزندان و بانوان خود را با زیور طلا و نقره می‌آراست پس ایرادی ندارد».[1]

پاسخ: تصور و پیش‌فرض شبهه‌کننده این است که ساده‌زیستی ائمه اطهار(علیهم‌السلام) به معنای فقیر بودن آن‌هاست. حال آنکه هرگز فقر و فقرگرایی، مورد تایید اسلام نبوده است؛ بلکه اسلام با افراط و تفریط در بهره‌وری از مظاهر دنیا مخالف است. هم فزون‌طلبی و ثروت‌اندوزی را بد می‌داند و هم رهبانیت و فقرگرایی و ترک دنیا را.[2]

آنچه مورد تحسین اسلام است ساده‌زیستی و دوری از تشریفات زائد و میانه‌روی و زندگی متوسط است. ساده‌زیستی، مرحله عملی زهد است، چراکه بی‌اعتنایی و بی‌توجهی به مظاهر دنیا، تنها در فکر و اندیشه و احساس قلبی نیست و در مرحله‌ی ضمیر پایان نمی‌یابد. زاهد در زندگی عملی خویش، سادگی و قناعت را پیشه‌ی خود می‌سازد.[3]
ساده‌زیستی هرگز با زینت و آراستگی منافاتی ندارد؛ اما گویی شبهه‌افکن در گمانش میان ساده‌زیستی و آراستگی و بهره از زینت، تضادی وجود دارد که بهره اعضای خانواده‌ی امام باقر(علیه‌السلام) از زیور و طلا را نشانه عدم ساده‌زیستی امام دانسته است. این تناقض موجود در ذهن او میان زهد و استفاده از زینت و زیور، بسی نادرست است. 

اسلام بر لزوم آراستگی و بهره از زینت تأکید کرده و اما در عین حال از اسراف و زیاده‌روی بر حذر داشته است. قرآن مجید می‌فرماید: «یَا بَنِی آدَمَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَکُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ [اعراف/31]؛ زیورهای خود را در مقام هر عبادت به خود برگیرید و بخورید و بیاشامید و اسراف مکنید، که خدا مسرفان را دوست نمی‌دارد». عمومیت کلمه «زینت» شامل زینت و آراستگی به زیورآلات نیز می‌شود که البته تنها، استفاده مردان بالغ از طلا به خاطر وجود دلیل خاص(یعنی روایات) از این عمومیت استثنا شده است. خدا طبق این دستور اخلاقی فرموده است که از زینت و خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها بهره ببرید اما اسراف و زیاده‌روی نکنید، پس آنچه را که خدا ممنوع کرده و ناخوشایند خود دانسته است اسراف و زیاده‌روی است، نه بهره از نعمت‌های نیکو. 

امام حسن مجتبی(علیه‌السلام) به هنگام نماز، بهترین لباس خود را می‌‏پوشید، سؤال شد: چرا بهترین لباس خود را می‌‏پوشی؟ فرمود: «إنَّ اللهَ جَمیلٌ یُحبُّ الجمَالَ، فأتَجمَّلُ لِرَبّی و هُوَ یَقُولُ: خُذُوا زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسجدٍ: خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد. از این رو، لباس زیبا را برای راز و نیاز با پروردگارم می‌‏پوشم. او در قرآن دستور داده است: هنگام رفتن به مقام عبادت، زینت خود را برگیرید».[4]

حکم بن عُتَبْیه می‌‏گوید: به حضور امام باقر(علیه‌السلام) رفتم. دیدم حضرت در خانه‌ی مجهّز و نیکی است و پیراهن نو پوشیده است. به خانه و لباس امام نگاه می‌‏کردم که حضرت فرمود: «نظر تو در این مورد چیست؟» عرض کردم: چه بگویم، با این که شما را چنین می‌‏نگرم؟! امام این آیه را خواند: «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللَّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّیِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِیَ لِلَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا [اعراف/32] بگو: چه کسی زینت‌های خدا را که برای بندگان خود آفریده حرام کرده و از صرف رزق حلال و پاکیزه منع کرده؟ بگو: این نعمت‌ها در دنیا برای اهل ایمان است». سپس امام افزود: ای حکم! خداوند این چیزها را که می‌‏بینی، برای بندگانش آفریده است و این خانه که می‌بینی خانه همسرم است».[5]

آنچه در اسلام مذموم است، فزون‌طلبی و تشریفات زائد و تعلق و دل بستگی به دنیاست. اما بهره‌مندی از زینت و آراستگی به زیور هرگز مصداق فزون‌طلبی نیست، بلکه حتی می‌توان گفت: ترک مطلق زینت و آراستگی به زیور و پشت کردن به این نعمت الهی، مطلوب خدا نیست، چراکه مصداق رهبانیتی است که اسلام آن‌را نفی کرده است. ائمه اطهار(علیهم‌السلام) نه راه افراط و زر‌اندوزی را برگزیدند و نه راه تفریط و رهبانیت را؛ بلکه طریق اعتدال در بهره‌مندی از مواهب و نعمت‌های الهی را برگزیده‌اند.

پس بر خلاف آنچه شبهه‌افکن القا می‌کند، استفاده زنان و کودکان نابالغ امام محمد باقر(علیهم‌السلام) از زیورآلات به معنای عدم زهد و عدم ساده زیستی حضرت نمی‌باشد، چون هیچ تضادی بین بهره‌مندی از زینت و زهد نیست. 

________________________________
پی‌نوشت
[1]. «صحیح داود بن سرحان قال: سألت أبا عبد اللَّه(علیه السلام)عن الذهب یحلّى به الصبیان فقال: کان ابی لیحلی ولده ونساءه الذهب والفضة فلا بأس به». الکافی، شیخ کلینی(م329ق)، تحقیق: علی أکبر غفاری، چاپ سوم،١٣٦٧ش، ج6، ص475، متن کتاب؛/ و وسائل الشیعة، علامه محمد بن الحسن الحرّ العاملی(م1104ق)، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، ج5، ص103، ح٦٠٤٤، متن کتاب.
دو روایت دیگر نیز شبیه به روایت فوق در منابع روایی ذکر شده است:
«أبو علی الأشعری، عن محمد بن عبد الجبار، عن محمد بن إسماعیل، عن علی بن النعمان، عن أبی الصباح قال: سألت أبا عبد الله علیه السلام عن الذهب یحلى به الصبیان؟ فقال: کان علی بن الحسین علیهما السلام یحلی ولده ونساءه بالذهب والفضة». الکافی، پیشین، ج6، ص475، متن کتاب.
محمّد بن یعقوب، عن أبی علی الأشعری، عن محمّد بن عبد الجبّار، عن محمّد بن إسماعیل، عن أبی الصباح قال: سألت أبا عبد الله علیه‌السلام عن الذهب یحلّى به الصبیان؟ فقال: کان علی علیه‌السلام یحلّی ولده ونساءه بالذهب والفضّة». وسائل الشیعة، پیشین، ج5، ص103، ص6043.
هر سه حدیث، از احادیث صحیح محسوب می‌شوند.
[2]. «رسول اللّه صلى الله علیه و آله : لا رَهبانِیَّةَ فِی الإِسلام». دنیا و آخرت از نگاه قرآن و حدیث، محمد محمدی ری‌شهری، مترجم: حمیدرضا شیخی، قم، دارالحدیث، 1384ش، ص130، به نقل از کشف الخفاء، ج2، ص377، ح3154، متن کتاب.
[3]. سیری در نهج البلاغه، شهید مطهری، ص 214، متن کتاب.
[4]. «وروى العیاشی باسناده عن الحسن بن علی (ع) أنه کان إذا قام إلى الصلاة لبس أجود ثیابه، فقیل له: یا بن رسول الله لم تلبس أجود ثیابک؟ فقال: إن الله جمیل یحب الجمال، فأتجمل لربی، وهو یقول: خذوا زینتکم عند کل مسجد فأحب أن ألبس أجمل ثیابی». وسائل الشیعة، پیشین، ج4، ص455، ح5704، متن کتاب.
[5]. «محمد بن یحیى، عن أحمد بن محمد، عن علی بن الحکم، عن معاویة بن میسرة، عن الحکم بن عتیبة قال: دخلت على أبی جعفر علیه السلام وهو فی بیت منجد وعلیه قمیص رطب وملحفة مصبوغة قد أثر الصبغ على عاتقه فجعلت أنظر إلى البیت وأنظر إلى هیئته فقال: یا حکم ما تقول فی هذا؟ فقلت وما عسیت أن أقول وأنا أراه علیک وأما عندنا فإنما یفعله الشاب المرهق فقال لی: یا حکم من حرم زینة الله التی أخرج لعباده والطیبات من الرزق وهذا مما أخرج الله لعباده فأما هذا البیت الذی ترى فهو بیت المرأة وأنا قریب العهد بالعرس وبیتی البیت الذی تعرف». الکافی، پیشین، ج6، ص446، متن کتاب.