وبگاه عالی نیوز

عالی نیوز به نقل از پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- فاطمه محمدصالحی- همه مادرها و پدرها بدون شک دوست دارند فرزندانشان، میل به خوبی‌ها داشته باشند. در این میان ترغیب و توجه بچه‌ها به نماز و نمازخواندن و اهمیت دادن آنها به خواندن نماز مورد توجه والدین است.

 اما اینکه چگونه باید فرزندان را به نمازخوانی تشویق کرد و انجام و پایبندی به این فریضه را در وجود آنها نهادینه کرد، فوت و فن‌های دقیق و حساسی دارد که لازم است والدین از آنها آگاهی داشته باشند. همینطور سن و سال بچه‌ها در این مسئله و در شیوه آموزش و تربیت آنها نقش مهمی دارد. به هر حال آنچه واضح و مبرهن است این است که والدین وظیفه دارند به نیاز حس معنویت خواهی فرزندان خود به خوبی توجه کنند و به آن به درستی پاسخ بگویند. آنچه می‌خوانید نمونه‌ای از راهکارهای عملی تشویق و ترغیب بچه‌ها به نمازخوانی است.

چطور کودکان را به نماز دعوت کنیم؟
عادت دادن به خوبی‌ها هنری است که باید والدین به خوبی از مهارت‌های آن آگاهی داشته باشند. والدین در این زمینه نباید تعلل کنند و باید زود دست به‌کار شوند. کودکان از حدود 3سالگی به استعداد معنویت‌خواهی می‌رسند. بچه‌های همه دنیا نیاز به معنویت دارند اما تعریف این نیاز و نوع جوابی که می‌گیرند را محیط رشد و تربیت‌شان معنی می‌کند و جهت می‌دهد. برای رساندن پیام خوبی مثل«نماز بخوان» باید اول بدانید چه‌کسی می‌خواهد این پیام را بشنود. بچه‌های سه ساله با روحیه شاد و بازی‌طلبشان با بچه‌های هفت‌ساله کنجکاو فرق دارند. برای دعوت بچه‌ها به نماز قبل از رسیدن به سن بلوغ خوب است بدانید که از زمان تولد، وظیفه زمینه‌سازی‌ برای رشد نیاز به معنویت و معنویت‌خواهی بر‌عهده والدین است و تا سن 7سالگی این وظیفه به شکل اهمیت الگو‌سازی‌ برای بچه‌ها ادامه پیدا می‌کند. کودکان شادی‌طلب، تقلید‌پذیر، کنجکاو با توان یادگیری و حافظه خوب، علاقه‌مند به تشویق و نگران از تنبیه هستند. اگر تا 7سالگی محبت به نماز و عادت به رفتارهای مرتبط با نماز هرچند گذرا و بدون وسواس در کودکان شکل بگیرد و بچه‌ها دائم در معرض پایبندی به نماز از طرف والدین‌شان باشند می‌توان تا حد زیادی به نمازخوان‌شدن بچه‌ها امیدوار بود. امام باقر(ع) می‌فرمایند: ما فرزندانمان را از 5سالگی به نماز امر می‌کنیم اما شما از 7سالگی آنها را به نماز بخوانید. برای زمینه‌سازی‌ دعوت به نماز کودکان تا 7سالگی از این شیوه‌ها کمک بگیرید:

• حواس‌تان به محیط خانه باشد: 
محیط خانه برای بچه‌ها حرف اول را می‌زند. تا می‌توانید احترام به وقت نماز مثل ساکت شدن در زمان شنیدن اذان و صلوات فرستادن در حال شنیدن اذان و نماز خواندن خودتان را جدی بگیرید.

نماز را با خاطره‌های دلچسب همراه کنید:

اگر بعد از مسجد رفتن یا نماز خواندن نوبت پارک رفتن یا تفریح دسته جمعی خانوادگی و... باشد و کودک روحیه افراد خانواده را شاد ببیند از نماز خاطره خوبی در ذهن او نقش می‌بندد. به‌طور طبیعی بچه‌ها به این نماز که شادی‌آفرین است محبت پیدا می‌کنند.

جاذبه‌های ظاهری ایجاد کنید:

اجازه پوشیدن بهترین لباس مهمانی برای نماز خواندن، تهیه چادر مخصوص نماز که تزئین شده، سجاده، عطر و... نماز خواندن را برای بچه‌ها جدی می‌کند حتی اگر گاه گاه به آن روی بیاورند.

دوست شدن با نماز باید دست یافتنی باشد:

شرایط نماز خواندن را برای او راحت کنید. با سختگیری‌های بی‌جا و بی‌مورد ذهن او را نسبت به نماز مشوش نکنید. اگر فرزندتان می‌گوید: می‌شه کارتون ببینم بعد نماز بخوانم؟ می‌شه بدون چادر نماز بخونم؟ می‌شه با عبای بابا نماز بخونم و... به او سخت نگیرید. اجازه بدهید شرایط همراه او شود.

• مترجم خوبی باشید:
در یاد دادن نماز سختگیر و خشک نباشید. نماز یعنی چه؟ جملات عربی سخت چه جای دوستی برای یک کودک باقی می‌گذارد؟ این وظیفه شماست که به کمک شعر، قصه، حرف زدن معنی و منظور جملات یا حرکات نماز را برای بچه‌ها توضیح دهید. از 7سالگی به بعد نقش آموزشی والدین مهم می‌شود. بچه‌ها و به‌خصوص دختران به‌خاطر رسیدن به سن تکلیف در 9سالگی به آموزش جدی در این دوران نیاز دارند. آشنایی با مفهوم و احکام نماز را به کمک عکس، فیلم و گفت‌وگوهای صمیمی اجرا کنید.

• وقت‌شناس باشید:

وقتی بچه‌ها سرحال نیستند یا دغدغه فکری مثل بازی، فیلم، کارتون و... دارند از طرح مسئله نماز چشم‌پوشی کنید. اگر به سختی درگیر دیدن تلویزیون و کارتون مورد علاقه‌شان هستند هرگز تلویزیون را به بهانه اجبار به نماز خواندن خاموش نکنید.

چطور نوجوانان را به نماز دعوت کنیم ؟
نوجوان‌ها معمولا می‌گویند: چرا؟ کودک دیروز که با یافتن نشاط معنوی و تکرار رفتار نماز می‌توانست نمازخوان شود حالا نوجوان می‌شود و در دروازه بزرگسالی اگر تفریح، داشتن حمایت دوستانش، آرایش کردن، لاک زدن و... را در تداخل با نماز بداند و قرار باشد یکی را انتخاب کند نماز خواندنش سخت می‌شود. نوجوانی که در محیط ناسالمی قرار دارد و افراد بی‌نماز او را تمسخر می‌کنندو... نماز خواندن متفاوت و سختی خواهد داشت. نوجوان دنیای خود را دراغلب زمینه‌ها متفاوت از بزرگ‌ترها می‌داند تا جایی که مثلا اگر مسابقه فوتبال ادامه داشته باشد و برای نوجوان دست‌کشیدن از تلویزیون سخت باشد اما شما نماز بخوانید او دلیل انجام رفتار شما را راحت بودن این کار برایتان می‌داند.

نقش والدین در ترغیب به نماز نوجوانان علاوه بر آموزش، نظارت و مراقبت بر رفتار او نیز هست. این اقتضای نوجوانی است. باید برایش با احترام توضیح بدهید، دلیل بیاورید، بحث کنید و کمک کنید تا به وسیله نمازخواندن احساس بزرگی، قدرت و آرامش کند.

باید به نوجوان پیشنهاد بدهید که برای نماز خواندن وقت خود را مدیریت کند؛ مثلا نماز اول وقت بخواند تا دیگر حواسش به تلویزیون پرت نشود. آرایش و لاک را بعد از وضو انجام دهد، از مواد آرایش پاک‌کن کمک بگیرد، میان مهمانی با وجود علاقه‌ای که به مهمان‌ها دارد چند لحظه به‌خاطر نماز آنجا را ترک کند و... . نوجوان‌ها برای باورشان باید دلیل داشته باشند تا به آن پایبند بمانند و در برابر فشارهای اجتماعی بتوانند از باورشان دفاع کنند.

نوجوانتان را در جمع‌های خوب و همسو با باورش شرکت دهید و او را به همراهی با دوستان همفکر تشویق کنید تا حمایت گروه دوستان و همسالان به ریشه‌دارشدن باورش مثلا به نماز کمک‌کننده باشد. هرچه نوجوان خود را در داشتن باوری مثل نماز در جامعه تنها ببیند، تحکیم اعتقادات او سخت‌تر می‌شود.

برای زمینه‌سازی‌ دعوت به نماز نوجوانان از این شیوه‌ها کمک بگیرید:
تمام نکته‌هایی که در جذابیت‌سازی‌ نماز دوران کودکی مطرح شد برای نوجوانانی که این مراحل را قبلا طی نکرده‌اند کاربرد دارد.
برای آموزش از روحانی مسجد و مراکز فرهنگی کمک بگیرید. گاهی تنوع افراد راهنما در اثرگذاری اثر می‌گذارد.
همیشه این شما نباشید که فرزندتان را برای نماز صبح بیدار می‌کنید؛ می‌توانید مسئولیت بیدارکردن اعضای خانواده را برای یک هفته به او دهید. وقتی نگران نماز شما باشد، حتما نگران نماز خودش هم خواهد شد.
دائم او را باز خواست نکنید تا جایی که خودکنترلی‌اش ضعیف شود. گاهی به او یادآور شوید که از نمازهایت و حیله شیطان مراقبت کن.

کدام گره‌های تربیتی با نماز حل می‌شود؟
1- والدین همیشه با بچه‌ها نیستند و نمی‌توانند دائم مثل یک مراقب رفتار بچه‌ها را زیرنظر بگیرند تا رفتارهای خوب و بد را به آنها تذکر بدهند. نظارت مراقب‌های بیرونی مثل والدین، جامعه، قانون و... هیچ‌وقت نمی‌تواند مانند نیروی درونی انسان‌ها آنها را به‌کار خوب وادارد یا از کارهای بد دور کند. در عوض باورها و ارزش‌های اعتقادی با عزت نفسی که به بچه‌ها می‌دهند، روش زندگی را به آنها می‌آموزد و با پشتوانه‌ای مثل نماز، چشمه‌ای برای پاک کردن خطاهای احتمالی و ستونی برای نگه داشتن ارزش‌های فرد به او می‌دهد. هرچند قدرت نماز برای دعوت به خوبی و دور کردن از بدی‌ها بین هر نماز‌گزار با نماز‌گزار دیگر فرق دارد اما به هر حال نمی‌شود این قدرت را نادیده گرفت.

2- خیلی از والدین از اینکه بچه‌های آنها به قدر کافی قدرشناس نیستند، ‌گله دارند. توقع قدرشناسی بچه‌ها از پدر و مادر فقط یک مسئله احساسی نیست. کارمندی که بخش زیادی از درآمدش خرج مدرسه، تفریح، لباس و... فرزندش می‌شود ولی می‌شنود که «از مامان و بابای دوستم یاد بگیرید که چه کارایی برای بچه‌شان می‌کنند!» فقط یک جمله نیست بلکه دامنه این آسیب به مرور بر ویژگی‌های اخلاقی، روحیه احترام‌گذاری و تلاشگری بچه‌ها هم اثر می‌گذارد.. تمرین شکرگذاری از خدا به‌خاطر همه نعمت‌هایی که به ما داده سرمشقی است که نماز به بچه‌ها می‌دهد و هرچه دوستی آنها با نماز بیشتر شود، روحیه قدرشناسی آنها از آدم‌های اطرافشان رشد می‌کند.

3- بچه‌ها هم مثل بزرگ‌ترها عاشق قدرتند. به‌خاطر همین نیاز است که صاحبان قدرت و رسانه‌ها، اعمال و رفتار شخصیت‌های خیالی مثل بن‌تن، مرد عنکبوتی و... را به آنها دیکته می‌کنند تا احساس نیاز به قدرت در آنها بی‌جواب نماند زیرا ممکن است به‌علت نیاز به قدرت‌خواهی، نیاز به معنویت در آنها زنده شود. بچه‌هایی که یاد بگیرند خدا منبع واقعی همه قدرت‌هاست و راز قدرت آدم‌های باخدایی مثل امام حسین(ع) و شاگردی از آنها مثل امام خمینی(ره) را در ایمانشان بدانند، دیگر از زورگوها نمی‌ترسند. نماز وصل شدن به منبع قدرت خداست و دل با خدا آرامش دارد؛ پس دچار اضطراب، کمبود اعتماد به نفس، ترس و پرخاشگری برای اثبات قدرت نمی‌شود.

4- گاهی والدین آنقدر در گوش بچه‌ها می‌گویند که بزرگ می‌شی مدرسه می‌ری، بزرگ می‌شی آن لباس را می‌خرم و...که بزرگ شدن برای آنها مهم و دارای تعریف خاصی می‌شود. نمازخوان بودن هم یکی از نشانه‌های بزرگی آدم‌هاست؛ نشانه‌ای که خردسالان درک انجام آن ‌را ندارند و برای همین هم از آنها خواسته نشده است. نماز ابتدای جاده‌ای از خوبی‌هاست که بچه‌ها با قدم گذاشتن در آن به مرور در آن پیشرفت می‌کنند و باور می‌کنند که بزرگ شده‌اند. بزرگ شدن، ‌بهانه خوبی است که والدین می‌توانند در امر تربیت به خوبی از‌ آن بهره بگیرند.

ظلمی که به فرزندان می‌شود!
گاهی والدینی که دختر دارند از آموزش تدریجی و پلکانی غافل می‌شوند و بار مسئولیت واجبات انجام نشده‌ای را به دوش دخترانشان می‌گذارند. از طرف دیگر وقتی خداوند بزرگ شدن دختر آنها را پذیرفته است و او را به سن تشرف رسانده و خود توان انجام اعمال عبادی را به او داده است اما والدین غافل می‌شوند و می‌گویند تو ضعیفی روزه نگیر، برای نماز صبح نمی‌خواد بلند شوی و... این رفتارها مصداق بارز ظلم‌کردن به بچه‌هاست.

گاهی والدینی که فرزند پسر هم دارند دلخوش به اینکه تا زمان نوجوانی او وقت بسیاری دارند، آموزش و زمینه‌چینی برای نماز خواندن را تا نوجوانی به تأخیر می‌اندازند و نوجوان بدون آمادگی هم، سخت‌تر به قبول یک تکلیف جدید تن می‌دهد.

این هم یک اشتباه بزرگ رایج است که به پسران ظلم می‌کند؛ سن تکلیف پسران 15سالگی است. پسری که به نشانه‌های جسمی بلوغ زودتر برسد آن زمان مکلف می‌شود و باید واجباتی مثل نماز را انجام دهد و 15سالگی حداکثر سن تکلیف است (به‌نظر مراجع خود دقت کنید). اغلب هم پسران چون در نوجوانی مکلف می‌شوند از لذت برگزاری جشن تکلیف محروم می‌مانند.

بسیاری از اوقات هم در خانواده مشخص نیست که چه‌کسی مسئول تذکر بچه‌ها به نماز خواندن، بیدار کردن برای نماز صبح و... است و این موجب رها شدن این بخش مهم از تربیت می‌شود. از نظراسلام در خانواده پدر مسئول این تربیت است و این تذکر‌ها یا امر به معروف و نهی از منکرها وقتی واجب است که فرزند نه برای یک نماز بلکه بی‌توجهی به نماز برای او در حال عادت شدن باشد.

بااین کارها بچه‌ها نماز خوان نمی‌شوند!
- نماز خواندن نتیجه محبت به خداست. وقتی زمینه دوستی با خدا در خانواده با آموزش، روابط اعضای خانواده، نوع رسانه‌های حاکم در خانه و... فراهم نباشد، قطعا ارتباط با خدا هم در فرزند ریشه‌دار نمی‌شود.

- اگر دل‌نگرانی برای نماز خواندن فرزندان کار را دائم به اخم و توهین و اهرم‌های فشاری مثل محروم کردن، مقایسه کردن، جریمه و... بکشاند نه‌تنها بچه‌ها نمازخوان نمی‌شوند بلکه رابطه والد و فرزندی به هم می‌خورد و محبت به دین و دینداری هم در این میان از بین می‌رود.

- گاهی بعضی والدین می‌دانند که نماز خواندن خوب است اما خود عامل به آن نشده‌اند و حالا نماز مثل یک آرزوی به زمین مانده، خواسته‌ای است برای بچه‌ها اما بچه‌ها آنطور می‌شوند که ما هستیم نه آن چیزی که می‌خواهیم. دیدن تناقضات رفتار و عمل والدین، بچه‌ها را سردرگم و پیشرفت معنوی‌شان را کند می‌کند.

- قرآن کریم در شیوه‌های تربیتی بشارت و تشویق را مقدم برانذار می‌داند. تلاش کنید تا بچه‌ها از روی محبت جذب نماز شوند و بازخواست‌ها و تذکرها آنها را لبریز و دلزده نکند. فراموش نکنید که تربیت کار رب‌العالمین است. پس برای تربیت معنوی فرزندتان از خدا برای او رشد طلب کنید.

کارشناس:دکتر محسن ایمانی، روانشناس استاد دانشگاه و مشاور خانواده
دختری 12ساله دارم که نمازهایش را یکی در میان می‌خواند و کاهل نمازی می‌کند و هر چه به او گوشزد می‌کنم و تذکر می‌دهم که نمازت را بخوان توجهی نمی‌کند. لطفا مرا راهنمایی کنید که چگونه با او برخورد کنم تا نسبت به انجام وظایف دینی احساس مسئولیت داشته باشد.

در مرحله اول باید احکام الهی توسط خود والدین به فرزندان آموزش داده شود. اگر ما بخواهیم فرزندمان نمازخوان شود باید خودمان نیز نمازخوان باشیم و نماز در حیطه زندگی ما مهم تلقی شود، یعنی به‌گونه‌ای رفتار کنیم که موقع اذان برای نماز خواندن آرام و قرار نداشته باشیم. فرزند ما با تعریف از فواید نماز، نمازخوان نخواهد شد بلکه باید با عمل به او یاد دهیم که نماز خواندن ما چه تأثیری در زندگی‌مان داشته است البته باید همسرتان نیز در این مسیر با شما همراه و همقدم باشد. اگر او نیز به نماز کم‌توجهی کند کار برای شما کمی سخت خواهد شد.

این مادر بزرگوار عنوان کردند که به فرزندشان مدام تذکر می‌دهند درحالی‌که تذکر شما ممکن است او را از انجام این کار دلسرد کند، پس نیاز است که با مهربانی و عطوفت از او بخواهید که نسبت به انجام فرائض دینی خود احساس وظیفه کند. سعی کنید از امروز تا یک‌ماه اصلا در مورد نماز نخواندنش یا کاهل نمازی‌اش با او صحبت نکنید بلکه با زبان نرم و در عمل چیزهای خوبی که از برکت نماز خواندن سایر اعضای خانواده برای زندگیتان فراهم شده است را به‌صورت غیرمستقیم به او نشان دهید.

در مرحله بعد فرزندتان را با کسی مقایسه نکنید. اگر در اقوام و آشنایانتان دختر یا پسری هست که نمازهایش را به‌صورت مداوم می‌خواند هرگز به دخترتان نگویید که خوش به حال فلانی که فرزندش نماز می‌خواند؛ چون این کار شما باعث خواهد شد که ارزش نماز خواندن نزد او از بین برود و او این کار را برای جلب توجه دیگران و نه جلب رضایت خدا انجام دهد. هیچ‌گاه در حضور او یا حتی در نبود او، نزد دیگران از نماز نخواندنش گلایه نکنید؛ چرا که این کار شما حس لجاجت او را تحریک می‌کند.

برای دخترتان کتاب‌هایی با موضوعات نماز بخوانید و با یکدیگر آنها را مطالعه کنید. هر زمان نماز خواند او را تشویق کنید و از اینکه او را در این حالت می‌بینید ابراز خوشحالی کنید.

با او بسیار مهربان باشید و با ملایمت صحبت کنید و به‌گونه‌ای نشان دهید که این رفتار خوبی که با او دارید از برکات نماز است و نماز آرامش روحی و جسمی به آدم می‌دهد.

اجازه دهید تا او به‌صورت غیرمستقیم به نمازخواندن علاقه‌مند شود؛ چراکه اگر با فشار و تهدید و تحقیر و قهر شما نماز خواند آن نماز فقط برای خودنمایی است به‌زودی از یاد می‌رود ولی اگر او خود قلبا نماز خواندن را انتخاب کند قطعا نماز جزئی از وجود او خواهد شد.