وبگاه عالی نیوز

یکی از مسائل و مباحث مهمی که در تاریخ شیعه به وقوع پیوسته، به امامت رسیدن کودک خردسالی است که در هفت و یا هشت سالگی به این مقام نائل شد.[1] این شخص کسی نیست جز «محمد بن علی بن موسی» مشهور به امام محمدتقی(علیه السلام) (۱۹۵-۲۲۰ق)، با کنیه ابوجعفر ثانی، امام نهم شیعیان، که در دهم رجب سال ۱۹۵ق، در مدینه به دنیا آمد، ۱۷ سال امامت کرد.[2] سؤال بسیار مهمی که در این خصوص از دیر باز ذهن افراد را به خود مشغول ساخته است این است که، با توجه به اینکه انسان در یک بهره خاص زمانی از لحاظ سنی می تواند به شکوفایی و بلوغ فکری و اجتماعی برسد، چگونه شیعیان قائل به امامت کودکی خردسال شده اند؟!

نکته اول: در طول تاریخ همواره استثنائاتی وجود داشته که همگان را به شگفت و تحیر وا داشته است، از این رو وجود این موارد ثابت می کند که بلوغ و شکوفایی عقلی و دینی و اجتماعی در سنین کم، امری محال و غیر قابل باور نیست. برای نمونه در حالات ابوعلی سینا به نقل از وی این چنین نوشته اند: «وقتی به مکتب می رفتم، هر چه شاگردان برای استاد می خواندند من حفظ می کردم، در ده سالگی آنقدر از علوم فرا گرفتم که در بخارا از من تعجب  می کردند و در 12 سالگی بر مسند فتوا نشستم و طبق مذهب حنفی فتوا می دادم ودر 16 سالگی کتاب قانون را نوشتم در علم طب تصنیف کردم.»[3]

نکته دوم: اگر به واقع به قدرت و حکمت الهی ایمان و اعتقاد داشته باشیم، باور این که باری تعالی شخصی را در خردسالی به قله کمالات علمی و دینی و به مقام امامت و یا نبوت رسانیده باشد، امری غیر قابل ممکن و سخت نخواهد بود؛ کما اینکه شواهد قرآنی نیز در این خصوص وجود دارد که گویای این است که خداوند متعال افرادی را در خردسالی به این مقام رسانده است، برای نمونه در خصوص حضرت عیسی(علیه السلام) در آیه 30  سوره مبارکه مریم این چنین می‌خوانیم: « قالَ إِنِّی عَبْدُ اللَّهِ آتانِیَ الْکِتابَ وَ جَعَلَنی‏ نَبِیًّا وَ جَعَلَنی‏ مُبارَکاً أَیْنَ ما کُنْتُ وَ أَوْصانی‏ بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ ما دُمْتُ حَیًّا؛[مریم/30 و31] [عیسى به سخن آمد و] گفت: من بنده خدایم، به من کتاب داده و مرا پیامبر ساخته است و مرا هر جا که باشم با برکت ساخته، و تا زنده باشم به نماز و زکات سفارشم کرده است.»

مفسران در ذیل این آیه شریف این چنین بیان داشه اند: «وَ جَعَلَنِی نَبِیًّا؛ خدا عقل او را کامل کرد و در کودکى او را به پیامبرى رسانید. «و جعلنى مبارکا» و مرا هر کجا که باشم سود رسان و نشانه خیر و خوبى ساخت.»[4]

و همچنین در خصوص حضرت یحیی باری تعالی می فرماید: «یا یَحْیى‏ خُذِ الْکِتابَ بِقُوَّةٍ وَ آتَیْناهُ الْحُکْمَ صَبِیًّا؛[مریم/12] اى یحیى، کتاب را با نیرو و بجد بگیر، و او را در کودکى حکمت- گفتار و کردار درست و استوار- دادیم.»

پاسخی از امام رضا(علیه السلام): در طول حیات با برکت امام رضا(علیه السلام) نیز پرسش ابتدایی این مقاله مطرح بوده است، کما اینکه صفوان بن یحیی می گوید: به امام رضا(علیه السلام) عرض کردم قبل از تولد حضرت جواد(علیه السلام) از شما در خصوص جانشین بعد از شما پرسش کردم، در آن زمان فرمودید: باری تعالی پسری به من عنایت خواهد کرد، اکنون که خدای متعال حضرت جواد(علیه السلام) را به شما داده است و چشمان ما را به وجود او روشن کرده است...امام بعد از شما کیست؟ حضرت رضا(علیه السلام) به پسرش جواد(علیه السلام) اشاره کردند و فرمودند: به او مراجعه کنید. صفوان گفت: این پسرک که فقط سه سال دارد؟!، حضرت فرمودند: «مَا یَضُرُّهُ مِنْ ذَلِکَ فَقَدْ قَامَ عِیسَى ع بِالْحُجَّةِ وَ هُوَ ابْنُ ثَلَاثِ سِنِین؛[5] خردسالى به او چه ضررى وارد تواند کرد؟ عیسى بن مریم قبل از سه سالگى حجت خدا بود.»

سیره و درایت امام جواد(علیه السلام): دانش و حکمت امام جواد(علیه السلام) در سن کودکی به خوبی خود گواه بر عظمت و بزرگی این امام همام دارد، منابع اسلامی مطالب فراوانی در خصوص ویژگی‌های ممتاز و علمی ایشان نقل کرده است. در ادامه به یکی از آن موارد اشاره می‌کنیم: نقل شده است روزی علی بن حسان واسطی مقداری وسایل اسباب بازی کودکانه، که بعضی از آنها نقره بود با خود برداشت تا نزد امام جواد(علیه السلام) ببرد و به او اهدا کند، او می گوید به محضر امام جواد(علیه السلام) رسیدم،...وقتی وسایل اسباب بازی را برای او بردم حضرت فرمودند: «مَا لِهَذَا خَلَقَنِی اللَّهُ مَا أَنَا وَ اللَّعِب‏؛[6] خداوند مرا براى بازى نیافریده مرا چه با بازى‏.»

سخن  پایانی: این حکایت به خوبی خود گواه بر نگاه ژرف و دقیق امام به دنیای پیرامون دارد، برخلاف افرادی که در سن کودکی به دنبال بازی و تفریح و شیطنت هستند، حضرت با امتناء از پذیرش وسایل بازی به «علی بن حسان واسطی» می‌فهماند که او مقامی بالاتر از آنچه او تصور می‌کند دارد.

*نویسنده: سابقون

پی نوشت ها:
[1]. قصص الأنبیاء ( قصص قرآن - ترجمه قصص الأنبیاء جزائرى)، جزائرى، نعمت الله بن عبد الله، انتشارات فرحان - تهران، چاپ: اول، 1381 ش، ص820.
[2]. روضة الواعظین/ فتال نیشابورى، محمد بن احمد، محمود ترجمه مهدوى دامغانى، انتشارات: نى، چاپ: اول، 1366 ش، ص398.
[3]. نگاهی به زندگانی امام جواد ع، محمد مهدی اشتهاردی، انتشارات: نشر مطهر، چاپ: 1377، ص38، به نقل از، الکنی و الالقاب، ج1، ص321..
[4]. ترجمه جوامع الجامع، طبرسى فضل بن حسن، ناشر: بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى، سال چاپ: 1377 ش، ج‏4، ص38..
[5]. کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی (ط - الإسلامیة)، 8جلد، دار الکتب الإسلامیة - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق. ؛ ج‏1 ؛ ص321..
[6]. بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، دار إحیاء التراث العربی - بیروت، چاپ: دوم، 1403 ق. ؛ ج‏50 ؛ ص59