وبگاه عالی نیوز

یکی از گمشده های بشر با توجه به تمام پیشرفت هایی که در عرصه های علمی داشته است، بحث ترییت درست و انسانی است که به وضوح می بینیم بشر مدرن همچنان در این موضوع کمیتش می لنگد. حال سوال این است که چه کسی می تواند متولی تربیت انسان باشد؟ امام علی(علیه السلام) در کلامی نورانی فرمودند: «یَا کُمَیْلُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ أَدَّبَهُ اللَّهُ وَ هُوَ أَدَّبَنِی وَ أَنَا أُؤَدِّبُ‏ الْمُؤْمِنِین‏ [1] پیامبر خدا(صلى الله علیه و آله) را خداوند تربیت کرد و او مرا و من مؤمنان را تربیت مى کنم.»
با این توضیح، در خیلی موراد خود حضرت به تربیت مردم پرداختند، خصوصا در زمان حکومت و مسئولیت و در خیلی موارد هم مردم به حضرت رجوع کردند. اما برای امروز ما چه راهی برای تربیت، به جز رجوع به فرمایشات حضرت وجود دارد؟ تا با این کار بتوانیم از جهل خود به سمت نورانیت علم و معرفت حرکت کنیم.

1- پرهیز از غفلت
الف: اهمیت شناخت غفلت
حضرت در کلامی گهر بار چنین می فرمایند: «الْغَفْلَةُ أَضَرُّ الْأَعْدَاء [2] غفلت، زیان بارترین دشمنان است.» چرا حضرت غفلت در این حد بزرگ و خسارت بار معرفی می کنند؟ یک جواب این است که خداوند هم جایگاه بردی برای غافلان در نظر می گیرد و فرموده است:
«وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کَثیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا یَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْیُنٌ لا یُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا یَسْمَعُونَ بِها أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُون [اعراف/179] و همانا بسیارى از جنّ و انس را براى دوزخ آفریدیم، (که سرانجامشان به آنجا مى‏ کشد، چرا که) آنان دلهایى دارند که با آن حقّ را درک نمى ‏کنند و چشمانى دارند که با آن نمى‏ بینند و گوشهایى دارند که با آن نمى‏ شنوند، آنان همچون چهارپایان، بلکه گمراه‏ ترند، آنان همان غافلانند.» خداوند این انسان هایی که گرفتار غفلت شده اند را از چهار پایان هم پست تر معرفی می کند. اما علت این تشبیه چیست؟ آیا واقعا این افراد که غافل شدند از حیوانات پست تر هستند؟
حضرت آیت الله مکارم در تفسیر نمونه چنین گفته اند: «بارها در قرآن مجید غافلان بی خبر به چهار پایان و حیوانات بى شعور دیگر تشبیه شده ‏اند ولى نکته تشبیه آنها به انعام (چهارپایان) شاید این باشد که آنها تنها به خواب و خور و شهوت جنسى مى‏ پردازند، درست همانند ملتهایى که تحت شعارهاى فریبنده انسانى، آخرین هدف عدالت اجتماعى و قوانین بشرى را رسیدن به آب و نان و یک زندگى مرفه مادى مى‏ پندارند.» [3]
پس روشن شد اگر انسان متوجه خود و جایگاه و نعمات در اختیارش نباشد گرفتار جایگاهی پست تر از حیوانات می شود و این انحراف به حدی است که خداوند بدون در نظر گرفتن جایگاه و رتبه  آن شخص، دیگر نوع هلاکت و نابودی آن انسان برای خدا هم فرقی ندارد، لذا به نور چشم و حبیب خودش حضرت محمد (صلی الله و علیه و آله و سلم)، در حدیث معراج فرموده است: «یَا أَحْمَدُ أَنْتَ لَا تَغْفُلُ أَبَداً مَنْ‏ غَفَلَ‏ عَنِّی لَا أُبَالِی‏ بِأَیِّ وَادٍ هَلَک [4] ‏یا احمد، هیچ گاه غافل و بی خبر نباشى هر کس از من غافل شد باکى ندارد بهر کجا که بخواهم او را نابود مى‏‌کنم‏».

ب: راه کار خروج از غفلت
1- قرائت مداوم قرآن
در باب قرائت قران و ثواب آن روایات زیادی داریم که انسان به این مسئله متذکر می شود: «مَنْ قَرَأَ عَشْرَ آیَاتٍ فِی لَیْلَةٍ لَمْ‏ یُکْتَبْ‏ مِنَ الْغَافِلِین‏ [5] کسی که هر شب ده آیه از قرآن بخواند، نامش جزو غافلان نوشته نمی شود.»
پس خود قرائت قران می تواند مانع غفلت انسان شود و او را از این گرفتاری نجات دهد. البته باید مراقب تفکر در آیات هم باشیم و مصداق حافظان قران در جنگ نهروان قرار نگیریم.

2- تفکر و اندیشه
توصیه به تفکر و اندیشه کردن در آیات قران و کلام معصومین بسیار به چشم می خورد، تا جاییکه این موضع در روایات دقیق و جزئی بیان شده است و بعد از توصیه به اصل تفکر، دستور به تفکر در کارهای خیر داده اند. زیرا اگر چه توفیق انجام آن عمل خیر برای ما فراهم نشود، ولی ما را از غفلت بیرون می‌‌کند.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) خطاب به ابوذر فرمودند: «یا اَبَاذَر! هَمِّ بِالْحَسَنَه وَ اِنْ لَمْ تَعْمَلْهَا لِکی لا تُکتَبَ مِنَ الْغَافِلِینَ؛ ای ابوذر تصمیم به کارهای نیک بگیر، هر چند توفیق عمل به آن برای تو حاصل نشود تا در زمره غافلان نوشته نشوی.» [6]

نتیجه:
یک از دروس تربیتی حضرت امیر(علیه السلام) پرهیز از ابتلا به غفلت است. خداوند هم در قرآن سرانجام سختی برای غافلان پیش بینی کرده است. برای ترک این صفت زشت اخلاقی باید به اموری مانند قرائت قران و تفکر توجه بیشتری کرد.

________________________

پی نوشت:

[1]. ابن شعبه حرانى، حسن بن على‏، تحف العقول‏، تاریخ وفات مؤلف: قرن 4، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر، موضوع: اخلاق‏، زبان: عربى‏، تعداد جلد: 1، ناشر: جامعه مدرسین‏، مکان چاپ: قم‏، سال چاپ: 1404 / 1363 ق‏، ص171.
[2]. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم‏، تاریخ وفات مؤلف: 550 ق‏، محقق / مصحح: رجائى، سید مهدى‏، موضوع: گوناگون‏، زبان: عربى‏، تعداد جلد: 1، ناشر: دار الکتاب الإسلامی‏، مکان چاپ: قم‏، سال چاپ: 1410 ق‏، ص35.
[3]. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، موضوع: اجتماعى و اجتهادى، قرن: پانزدهم، زبان: فارسى، مذهب: شیعى، ناشر: دار الکتب الإسلامیة، مکان چاپ: تهران، سال چاپ: 1374 ، ج7، ص 22.
[4]. إرشاد القلوب إلى الصواب، دیلمى، حسن بن محمد، تاریخ وفات مؤلف: 841 ق‏، محقق / مصحح: ندارد، موضوع: اخلاق‏، زبان: عربى‏، تعداد جلد: 2، ناشر: الشریف الرضی‏، مکان چاپ: قم‏، سال چاپ: 1412 ق، ج1، ص 205.
[5]. الأمالی، ابن بابویه، محمد بن على‏، تاریخ وفات مؤلف: 381 ق‏، محقق / مصحح: ندارد، موضوع: گوناگون‏، زبان: عربى‏، تعداد جلد: 1، ناشر: کتابچى‏، مکان چاپ: تهران‏، سال چاپ: 1376 ش‏، ص 59.
[6]. وسائل الشیعة، شیخ حر عاملى، محمد بن حسن‏، تاریخ وفات مؤلف: 1104 ق‏، محقق / مصحح: مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏، موضوع: جوامع روایى‏، زبان: عربى‏، تعداد جلد: 30، ناشر: مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏، مکان چاپ: قم‏ریا، سال چاپ: 1409 ق‏، ج1، ص 56.

*: نویسنده: مرتضی باقری