وبگاه عالی نیوز

تاریخ وقوع: 20 بهمن سال 1364 سـاعـت 22:10

پـیـروزیـهـاى فـزایـنـده جـمـهـورى اسـلامـى که با فتح خرمشهر به اوج خود رسید. غرب را بر آن داشت که به منظور فراهم آمدن شرایط مناسب در تـحـمـیـل صلح و سازش به جمهورى اسلامى ، تلاش اصلى را معطوف بر حفظ صدام نماید. بدین ترتیب از یکسو پافشارى و تصمیم قطعى غرب مـبـنـى بـر حـفـظ صـدام بـه هـر شـکـل مـمـکـن ، و از سـوى دیـگـر، عـزم راسـخ جـمـهـورى اسـلامـى جـهـت حـصول به اهداف خود در جنگ و تن در ندادن به سازش و تسلیم نشدن در برابر فشارهاى همه جانبه استکبار، به نوعى ، حالت نه جنگ ، نه صلح را مـیـان طـرفـیـن حـاکم کرد. به عبارتى دیگر، استکبار جـهـانـى سـعـى داشـت جـمهورى اسلامى توانایى لازم جهت انجام حرکت سرنوشت ساز و تعیین کننده به منظور پایان دادن به جنگ ، با پافشارى بر آرمـانـهـاى مـطـلوب خـود را از دست بدهد. در واقع حفظ صدام و بازداشتن ایران از پافشارى روى آرمانهاى خود، برقرارى موازنه قوا بود. از این رو افـزایـش و تـقـویـت تـوانـایـیـهـاى تـکـنـولوژى عـراق بـویـژه نـیـروى هـوایـى ، در دسـتـور کـار دنـیـاى اسـتـکـبـار قـرار گـرفـت و بـه دنبال آن دشمن سعى کرد فضا را بطور مطلق در اختیار بگیرد تا شاید به این وسیله به لحاظ ضعفهاى متعددى که داشت ، صحنه جنگ را از میدان رزم زمینى به آسمان ، دریا و شهرها بکشاند.
گـذشـتـه از اسـتـراتـژى غـرب و حـمـایـتـهـاى هـمـه جـانـبـه عـمـلى و نـظـرى از رژیـم عـراق ، تـلاش و سـخـتـکـوشـى و محور قرار دادن جنگ در تمام مـسـائل را تـوسـط دشمن نیز نباید از نظر دور داشت ، برخوردهاى رژیم عراق با حوادث و رخدادهاى ، گوناگون ، در مقاطع مختلف دقیقا نشانگر این امر است که دشمن تمامى توان خود را در جهت پشتیبانى و پاسخگویى به نیازهاى جنگ قرار داد.
ویژگیهاى منطقه فاو
زمـیـن مـنـطقه فاو علاوه بر ارزش سیاسى - نظامى ، به لحاظ فراهم سازى امکان حضور مقتدرانه ایران در خاک عراق و موقعیت جغرافیایى و طبیعى ، داراى ارزش اسـتـراتژیک نیز بود و همچنین معضلات ناشى از عدم تاءمین مناطقه عملیات پیشین و مقابله با فشارهاى دشمن پس از تصرف منطقه را هم مرتفع مى کرد، زیرا با تلافى بودن سواحل رودخانه اروند در هر دو سو و نیز وجود عارضه کارخانه نمک ، عملا بیشتر زمین منطقه را براى دشمن غیر قابل استفاده کرده و بود و این مساءله کارایى زرهى ارتش عراق را کاهش ‍ مى داد. همچنین احاطه آبادان از سه قسمت موجب شده بود، پدافند در برابر دشمن تنها در یک سمت انجام شود و آسیب پذیرى از جناحین را کاهش ‍ دهد.
عـلاوه بـر اینها، کوتاه بدون عقبه نیروهاى خودى ، پوشش مناسب منطقه براى پدافند هوایى ، تسلط آتش بر روى خطوط و عقبه دشمن ، امکان رعایت اصـل غـافـلگـیرى ، محدود بودن زمین و عمق قابل دسترس ، از جمله عواملى بودند که بر میزان امیدواریها نسبت به کسب پیروزى مى افزود. اما در عین حـال بـا تـوجـه بـه ویـژگـیـهـاى خـاص مـنـطـقـه ، مـسـاءله عـبـور از رود خـانـه و پـشـتـیـبـانـى عـمـلیـات ، احـداث پـل ، تـردد قـایـقـها به ساحل دشمن و پهلو گرفتن آنها در ساحل رود خانه ها، هر کدام بعنوان موانعى بودند که برداشتن آنها از سر راه بسادگى امکان پذیر نبود. به همین دلیل در طرح ریزى عملیات ، تدابیر ویژه اى براى رفع آنها اتخاذ شد.
آغاز عملیات والفجر 8 و تصرف شهر فاو
سـرانـجـام پـس از حـل مـعـضلات اساسى عملیات و تکمیل طرح مانور و تاءمین پشتیبانیهاى مورد نظر و سازماندهى قرارگاهها و یگانها، دستور انجام عـمـلیـات والفـجـر 8 در سـاعـت 22:10 تـاریـخ 20/11/1364، تـوسـط فـرمـانـده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامى با قرائت رمز عملیات به این شرح ، صادر شد:
بـسـم الله الرحـمـن الرحـیـم . لاحـول و لاقـوه الا بـالله العـلى العظیم . قاتلوهم حتى لاتکون فتنه . یافاطمه الزهرا، یافاطمه الزهرا، یافاطمه الزهرا.
یگانهاى نیروى زمینى سپاه با پشتیبانى آتش طرح ریزى شده ، تهاجم خود را در محورهاى مورد نظر آغاز و مبادرت به شکستن خط کردند.
گـسـتـرش وضـعـیـت و تـاءمـیـن هـدفـهـاى عـمـلیـات در هـمـان شـب اول چـنـان غـیـر مـنـتـظـره بـود کـه نـیـروهـاى پـشتیبان که مى بایستى براى تاءمین مراحل بعدى عملیات در منطقه شدند. پس از پاکسازى خط اول ، در ادامه کار دو مسئله عمده در پیش روى رزمندگان قرار داشت : دور زدن و محاصره شهر و حـضـور در مـحـور سـاحـلى واقـع در جـنـاح شـمـالى . حـضور محور یادشده ، نقش ‍ مؤ ثرى را در مقابله با پاتکهاى دشمن و نیز تثبیت و تاءمین سه پـل اولیـه داشـت لذا دو لشـکـر پـرتـوان و قـدرتـمـنـد سـپـاه کـه مـاءمـوریـت دسـتیابى به اهداف فوق را داشتند، به منظور پاکسازى و الحاق خط اول ، تـلاش خـود را شـروع کـردنـد. بـدین ترتیب قبل از روشن شدن هوا و پس از درهم شکستن مقاومتهاى ضعیف دشمن ، یگان ماءمور جهت تصرف شهر فاو، ابتدا با حضور در مدخل ورودى شهر، به محاصره آن پرداخت . در جنوب شهر فاو نیز یکى دیگر از یگانها با طى نمودن مسافت زیادى در عمق ، بـصـورتـى بـاورنـکـردنـى خـود را بـه "خـور عـبـدالله " رسـانـد و شـهـر فـاو از شمال و جنوب به محاصره رزمندگان در آمد.
پـاکـسـازى جـنـوب شـهـر فـاو و بـاقـیـمـانـده نـیـروهـاى پـراکـنـده و غـیـر مـنـسـجـم دشـمـن ، کـه در مـنـطـقـه بـصـورت سـه گـردان حـضـور داشـتند دنـبـال مـى شـد. بـا حـضـور پـرقـدرت نـیـروها پس از محاصره شهر فاو در محور ساحلى و نیز دستیابى به خور عبدالله در جنوب فاو، پاکسازى عـنـاصـر بـاقـیـمـانده دشمن در راءس ‍ البیشه آغاز شد. در نتیجه یگان ماءمور به تصرف شهر فاو، پس از رفع موانع موجود و مقابله با مقاومتهاى پـراکـنـده دشـمـن ، تـوانـسـت بـا انـهـدام مـقـر تـیـپ 111 و بـه اسـارت گـرفـتـن فـرمـانـده آن ، شـهـر فـاو را بـصـورت کـامـل پـاکـسـازى کـنـد، در نـتـیـجـه تـا پـایـان روز اول ، رزمـنـدگـان اسـلام مـوفـق بـه تـصـرف شـهـر فـاو، پـاکـسـازى کـامـل مـنـطـقـه و حـضـور در شـمـال فـاو (مـحـور سـاحـلى ) شـدنـد و بـدیـن تـرتـیـب مـراحـل اول و دوم عملیات انجام پذیرفت .
دشـمـن در شـرایـطـى کـه جـمـهـورى اسـلامـى را فـاقـد توانایى و قابلیت اجراى عملیات عبور از رودخانه ارزیابى مى کرد، پس از مواجهه با حور قدرتمندانه نیروهاى اسلام در شهر فاو بعد از گذشت سه روز از شروع عملیات ، بتدریج نسبت به ابعاد عملیات فاو هوشیار شده و لشکر گارد را وارد مـنـطـقـه کـرد. شـتـابـزدگـى و عـدم تـوجـیـه کـامـل نـسـبـت بـه مـنـطـقـه ، مـوجـب گـردیـد کـه نـیـروهـاى لشـکـر گـارد سـوار بر خودرو و در حـال حـرکـت بـه سمت منطقه درگیرى ، در محاصره نیروهاى خودى افتاده و به هلاکت برسند. از این زمان بود که نبرد سنگین بین طرفین شروع و تا 75 روز ادامه داشت .
فاو از حضور تا تثبیت
حـضـور نـظامى ایران در فاو، تزلزل و بى ثباتى حکومت بغداد و نیز ضعف و ناتوانى ارتش عراق را در پى داشت . به همین جهت فشارهاى پى در پى دشمن در هوا و زمین قابل پیش بینى بود.
دشمن پس از ناتوانى در باز پس گیرى یکباره فاو، شیوه پیشروى لاک پشتى را آغاز کرد تا بلکه بتواند قسمتهاى محدودترى را تصرف کند. در ایـن مـیـان خـط تـبلیغاتى رسانه هاى جهانى در تحرکات نظامى دشمن بى تاءثیر نبود، چنانچه نبود، چنانچه نشریه واشنگتن پست طى گزارشى نـوشـت : ((عـراق نـمـى تـوانـد اجـازه دهـد ایـرانـیـهـا در ایـن شـهـر بـاقـى مـانـنـد، زیـرا ایـن مـسـئله بـه احـتـمـال قـوى عواقبى تضعیف کننده از نظر روحى و سیاسى در داخل عراق و نیز در کشورهاى همسایه خواهد داشت ... تصرف شبه جزیره فاو توسط نـیـروهـاى ایـران و غـافـلگـیرى عراقیها، بطورى که هنوز هم موفق به بیرون راندن سربازان ایرانى از منطقه نشده اند، بغداد را سخت سرافکنده کرده است .))
رادیـو بـى بـى سـى نیز طى تفسیرى اظهار داشت : ((ایران بخوبى در زمینى از عهده نیروها بر آمد و تصرف این همه اراضى عراق ، ضربه اى تحقیرآمیز به عراق وارد کرده است .))
مشکلات بازپس گیرى فاو براى دشمن
دشـمن در انجام پاتک عمدتا مى بایست از نیروى زرهى مکانیزه استفاده مى کرد که با توجه با باتلاقى بودن زمین عمدتا محدود به جاده هاى موجود مـنـطـقـه مـى شـد و ایـن وضـعـیت با توجه به آتش توپخانه بر روى جاده ها و حضور قدرتمند نیروهاى ایرانى در آنجا، امکان مانور را از دشمن مى گـرفـت . بـعـلاوه نـظـر به اینکه قسمتى از منطقه پوشیده از نخل است ، راه حل دیگر جنگ تن به تن در نخلستان بود. اما نیروهاى دشمن توانایى و روحیه مناسب براى این کار نداشتند.
تلاشهاى دشمن در این فاصله عمدتا در سه محور خلاصه مى شود:
1- ادامه پاکت در برخى از محورها، خصوصا کارخانه نمک و جاده ام القصر.
2- گسترش عقبه ها و احداث جاده و مواضع جدید توپخانه و...
3- طراحى استراتژى "دفاع متحرک ".
دشمن به منظور حل بحرانهاى ناشى از فتح فاو و ضایعات وارده به ارتش ‍ خود، على رغم رکود جبهه ها و نیز عدم توانایى در عقب راندن نیروهاى خودى ، مکررا تبلیغاتى را مبنى بر بازپس گیرى منطقه عملیاتى والفجر 8، انجام مى داد.
بـا نـزدیـک شـدن 7 آوریـل بـرابـر بـا 17 فـروردیـن 1365- سـالروز تـولد صـدام و تشکیل حزب بعث عراق - تبلیغات دشمن شکل جدیدى به خود گرفت و این روز را روز باز پس گیرى فاو نامید.
بر این اساس ، 13 روز قبل از فرارسیدن 7 آوریل ، از بامداد 4 فروردین 1365 نیروهاى دشمن تهاجم خود را از دو محور آغاز کردند که عملا تهاجم آنـها با هوشیارى رزمندگان اسلام عقیم ماند و بدین ترتیب آنچه که مى توانست بصورت پیش در آمد و یا مقدمه تحرکات بعدى دشمن ، خصوصا در روز 7 آوریـل بـاشـد، در هـمـان آغـاز بـا عـدم مـوفـقـیـت تـواءم شـد. بـا فـرارسـیـدن 7 آوریـل ، عـلى رغـم تـبـلیـغـات انـجـام شـده ، دشـمـن زمـینگیر شد و در یک محور حدود 4000 کشته و زخمى بجا نهاده و در محور دیگرى تعدادى در میان باتلاقها و میادین مین به هلاکت رسیدند و نیز 11 نفر از نیروهاى آنها، پس از روشن شدن هوا، به اسارت در آمدند. باگذشت زمان و افزایش ناامیدى عراق از پیشروى در فاو، تلاشهاى عملیاتى دشمن کاهش ‍ یافته و به موازات آن ، اقدامات مهندسى فزونى یافت .
بـدنـى تـرتـیـب نـبـرد پـیـروز مـنـدانـه فـاو بـعـد از 75 شـبـانـه روز درگـیـرى ، کـه در طول جنگ بى سابقه بود، با پیروزى رزمندگان اسلام پایان یافت .
در ایـن عـمـلیـات 800 کـیـلومتر مربع از زمینهاى دشمن آزاد شد و بیش از 000/50 نفر از نیروهاى آن کشته و زخمى شده و نزدیک به 3000 نفر به اسارت در آمدند.
انهدام وسایل و تجهیزات دشمن نیز در این عملیات قابل ملاحظه بود، بگونه اى که بیش از 600 دستگاه تانک و نفربر، 500 دستگاه خودرو، 150 قبضه توپ ، 45 فروند هواپیماى ، 10 فروند هلیکوپتر و 3 فروند ناوچه منهدم شد.
بازتاب سیاسى عملیات والفجر 8
از نـظـر سـیـاسـى ، تبعات ناشى از فتح فاو به منزله تغییر در ماهیت سیاسى جنگ نیز بود، به این معنا که اتخاذ استراتژى دفاع مطلق از سوى عـراق ، پـس ‍ از فـتـح خـرمـشـهـر، بـا ایـن هـدف بود که جنگ در روند فرسایش ، سرانجام منتهى به پذیرش صلح از سوى ایران شود. اما فتح / و ارتـقـاى موقعیت سیاسى و نظامى ایران در شمال خلیج فارس ، عملا منجر به پیدایش شرایط جدیدى شد که هیچگونه مطابقتى با مشخصه هاى جنگ فرسایشى نداشت .
شـوراى امـنـیت ، در پى این تحولات و تغییر موازنه قوا به سود ایران ، در تاریخ 3/12/1364، اقدام به تهیه پیش نویس و صدور بیانیه مهمى کرد که در بند 3 آن آمده است :
((دبیر کل از ایران و عراق بخواهد که دو کشور بى درنگ در زمین ، دریا و هوا آتش بس را رعایت کرده و بلافاصله تمام نیروهاى خود را تا مرزهاى بین المللى شناخته شده ، به عقب بکشند.))
قـبـلا، در سـخـت تـریـن شـرایـطـى کـه جـمـهـورى اسـلامـى مـورد تـهـاجـم قـرار مـى گـرفـت ، سـازمـان مـلل ، تـنـهـا اقـدام بـه صـدور بـیانیه اى مى کرد که در آن صرفا اظهار تاءسف مى شد. اما پس از فتح فاو با صدور قطعنامه اى جدید به شماره 582، عملا به سود عراق موضعگیرى کرد.